Zorginstellingen zien operationele druk toenemen als gevolg van Covid-19

De ontwikkelingen rondom Covid-19 hebben in 2020 een diepe afdruk achtergelaten op de financiële en operationele performance van zorginstellingen. Hoewel het resultaat in de cure in 2020 licht daalt, laten de financiële ratio’s over de gehele linie een stabiel verloop zien. In de care is op de meeste financiële variabelen zelfs een verbetering zichtbaar. Een teken dat de compensatiemaatregelen hun werk hebben gedaan. Op operationeel vlak is een tegengestelde trend zichtbaar. De negatieve ontwikkeling van de operationele variabelen, die in tegenstelling tot de financiële variabelen incidenteel hoger liggen als gevolg van de compensatiemaatregelen, zijn waarschijnlijk meer structureel van aard. Dit blijkt uit de resultaten van de ZorgRating benchmark, een onderzoek waarbij bijna 700 zorginstellingen op zestien financiële en operationele variabelen zijn geanalyseerd.

Effecten van Covid-19 vooral zichtbaar op operationeel vlak

Hoewel de financiële effecten als gevolg van Covid-19 voor een groot deel zijn gecompenseerd, laten de operationele indicatoren een ander beeld zien. Het ziekteverzuim vertoont een forse stijging, met name in de deelsectoren waarin de coronabestrijding het meest van toepassing was. In de GGZ, waarin de directe gevolgen van Covid-19 het personeel in mindere mate raken, daalt het ziekteverzuim licht. Deze sector ondervindt echter mogelijk meer de negatieve gevolgen van Covid-19 op lange termijn. 

In absolute getallen stijgen de kosten voor PNIL in alle deelsectoren. De totale personeelskosten stijgen echter in de meeste sectoren harder, met name omdat de personeelsbonus hier in 2020 aan is toegevoegd. De daling van de PNIL-ratio in de GGZ, gehandicaptenzorg en ziekenhuiszorg geeft daarom een minder representatief beeld. Opvallend is dat het personeelsverloop in alle sectoren (behalve de gehandicaptenzorg) een dalende lijn laat zien. Toen de nood het hoogst was, voelden zorgmedewerkers mogelijk een hoger verantwoordelijkheidsgevoel om in dienst te blijven. Ook blijft de patiënttevredenheid in het crisisjaar onverminderd hoog en laat voor alle sectoren, behalve de GGZ, een stijging zien.

Personele druk het hoogst in de verpleging en verzorging

De verpleging- en verzorgingssector wordt gekenmerkt door relatief veel zorginstellingen met een kleine omvang. De financiële ratio’s laten over het algemeen een positief verloop zien. Met name de DSCR (1,95) en de net Debt/ EBITDA ratio (0,4) laten een aanzienlijke verbetering zien. Aan de operationele kant behoort de verpleging- en verzorgingssestor met een ziekteverzuim (7,9%), personeelsverloop (13,7%) en aandeel PNIL (7,4%) tot de slechtst scorende deelsector. Ook is ondanks de coronacrisis geïnvesteerd in een vernieuwing van het vastgoed waardoor de boekwaarde over aanschafwaarde is verbeterd.

Gehandicaptenzorg beste solvabiliteitspositie van alle zorgsectoren

Ondanks de coronacrisis laat de gehandicaptenzorg op alle financiële ratio’s een verbetering zien. Het gemiddelde resultaat van 2,3% ligt na een jaar van financiële druk weer op het niveau van 2018. Hierbij wordt de gehandicaptenzorg mogelijk geholpen door de compensatiemaatregelen voor Covid-19. Tegelijkertijd is er in de sector wel een toenemende druk zichtbaar op operationeel vlak. Zowel het ziekteverzuim (7%), het personeelsverloop (12,1%) als de efficiency ratio (0,78) laten in 2021 een stijgende lijn zien. Dit zijn indicatoren waardoor het resultaat in de toekomst mogelijk onder druk komt te staan. Met een solvabiliteit van 44,6% kent de gehandicaptenzorg de beste solvabiliteitspositie van alle zorgsectoren. Ook de gemiddelde EBITDA-ratio (11,8%) ligt van alle deelsectoren het hoogst in de gehandicaptenzorgsector. De gehandicaptenzorg kent relatief de minste instellingen met zwakke kredietwaardigheid (slechts 7% heeft een rating ‘B’ of lager).

GGZ staat financieel het meest onder druk, maar vertoont verbetering

De financiële positie van de geestelijke gezondheidszorg staat al jaren onder druk. Waar in de Care in 2020 een verbetering van het resultaat zichtbaar is, daalt het resultaat van de geestelijke gezondheidszorg met 1,2% naar het laagste niveau in vijf jaar. Slechts 27% van de instellingen valt hierdoor in de bovenste helft van de ZorgRating Matrix. Het aandeel instellingen met een zwakke kredietwaardigheid is echter afgenomen in 2020 ten opzichte van 2019 (daling van 35% naar 31%). Een verklaring is de verbetering van de gemiddelde DSCR naar 1,81 in 2020. Daarnaast stijgt de omzetontwikkeling met 7,6% en laat daarmee een spectaculaire groei zien. Meerdere lichtpuntjes zijn ook te vinden binnen de operationele kengetallen. Zo is het ziekteverzuim (5,8%) en het personeelsverloop, in tegenstelling tot andere deelsectoren, iets verbeterd ten opzichte van voorgaand jaar. Daarnaast zijn de vorderingen op debiteuren (3,7%) op het laagste niveau in vijf jaar.

Ziekenhuiszorg ziet belangrijkste financiële ratio’s verslechteren

Ziekenhuizen stonden dit jaar op de voorgrond in de bestrijding van het coronavirus. Door de ruimhartige tegemoetkoming voor uitbreiding van IC capaciteit, omzetderving, extra kosten voor schoonmaak en geneesmiddelen valt het resultaat (1,2%), ondanks eerdere verwachtingen, positief uit. Toch staat de lange termijn houdbaarheid van het resultaat onder druk door toenemende personeelslasten. Dit is onder andere terug te zien in het ziekteverzuim (5,6%), welke is gestegen tot het hoogste niveau in vijf jaar. Ook de daling van de DSCR (1,9) en de current ratio (1,24) baart zorgen. Ondanks de uitdagingen waar ziekenhuizen afgelopen jaar voor stonden, hebben investeringen, in bijvoorbeeld vastgoed doorgang weten te vinden. De ratio boekwaarde over aanschafwaarde steeg hierdoor van 46% naar 49% in 2020. De kritische geluiden vertalen zich gelukkig niet in de waardering (8,4) die cliënten aan ziekenhuizen geven. De patiënttevredenheid is gestegen, op het hoogste niveau in vijf jaar en is het hoogst van alle deelsectoren.

Over ZorgRating

De uitgebreide resultaten van de vier deelsectoren zijn terug te vinden in de volledige benchmark. Hierin is per deelsector de spreiding van de ratings en de ZR-matrix weergegeven. De ZorgRating benchmark is voor de twaalfde keer uitgevoerd door Finance Ideas. Door zestien financiële en operationele ratio’s te berekenen en te wegen tot een individuele ZorgRating is het mogelijk zorginstellingen over de afgelopen vijf jaar met elkaar te vergelijken.