Nieuwe klimaatrisico’s KNMI voorspellen zwaardere weersextremen

Eind vorig jaar werden de nieuwe KNMI-klimaatscenario’s gepubliceerd. In dit rapport zijn de klimaatscenario’s voor Nederland vertaald vanuit de nieuwe inzichten en onderzoeksresultaten van het meest recente IPCC-rapport (2021). Met behulp van klimaatmodellen zijn de gevolgen van de uitstoot van CO2 door mensen op het toekomstige klimaat berekend. De boodschap: “Nederland moet zich voorbereiden op zwaardere weersextremen”. De waarschijnlijkheid van extreem weer neemt toe en de uitkomsten van de klimaatscenario’s laten zien wat Nederland de komende decennia te wachten staat. Ten opzichte van de vorige publicatie (2014) zijn de langetermijnprojecties ten aanzien van hitte, droogte en neerslag verslechterd. Dit brengt risico’s met zich mee, maatschappijbreed, en zeker ook voor de zorgsector.

Verslechterde vooruitzichten maken noodzaak aanpak groter

De zorgsector zet meer en meer in op het verduurzamen en toekomstbestendig maken van het vastgoed. Sinds 2021 zijn zorginstellingen verplicht om te voldoen aan BENG-wetgeving. BENG-eisen gaan over energiebesparing bij nieuwbouw, de inzet van duurzame energie en het voorkomen van koelbehoefte. Op korte termijn is de opgave voor nieuwbouw helder: het verminderen van de CO2-uitstoot door duurzame innovaties.

Daarnaast ontwikkelen en implementeren zorginstellingen routekaarten om in 2030 en 2050 ‘Parijs Proof’ te zijn. In lijn met het klimaatakkoord is de Green Deal Duurzame Zorg 3.0 opgezet om vanuit een bredere aanpak de stap naar een duurzame zorgsector te versnellen. Een samenwerking tussen de Rijksoverheid, aangesloten zorgorganisaties, banken en verzekeraars wordt ingezet om concrete afspraken voor verduurzaming te realiseren.

Naast de toenemende zorgvraag leidt klimaatverandering mogelijk tot extra druk op de kosten in de zorg. Vanuit risicoperspectief is het daarom belangrijk dat uw zorginstelling vooruitkijkt, zodat u weet welke risico’s spelen en wat er op uw zorginstelling afkomt. De verslechterde vooruitzichten voor de langere termijn op basis van de nieuwste KNMI-klimaatscenario’s versterken deze noodzaak. Maar hoe pakken we dit aan? Waar kan u beginnen? En welke risico’s spelen een rol?

Onze boodschap: breng de klimaatrisico’s van uw zorgvastgoed in beeld.

Verschil tussen transitierisico’s en fysieke klimaatrisico’s

Klimaatrisico’s zijn te onderscheiden in twee categorieën: transitierisico’s en fysieke klimaatrisico’s. Transitierisico’s hebben betrekking op de kans dat, door toekomstige wet- en regelgeving op het gebied van klimaat, het vastgoed (of een deel hiervan) niet meer exploiteerbaar is of het gebruik ervan additionele kosten met zich meebrengt (bijvoorbeeld door een CO2-prijs). Fysieke klimaatrisico’s slaan op risico’s ten aanzien van de exploitatie en fysieke staat van het vastgoed als gevolg van klimaatverandering, zoals wateroverlast, overstromingen en hittestress.

Waarom is het belangrijk om klimaatrisico’s in beeld te brengen?

Er zijn verschillende redenen waarom het belangrijk is om een goed beeld te hebben van klimaatrisico’s:

1: Veiligheid en leefbaarheid van kwetsbare groepen

Als zorginstelling bent u (mede) verantwoordelijk voor de woonomstandigheden van uw, in meerdere of mindere mate, kwetsbare doelgroep. Klimaatverandering heeft effect op de leef- en woonomstandigheden en daarmee ook op de woonbeleving en het welzijn van mensen. Een internationaal onderzoek waaraan het RIVM deelnam, toonde aan dat het aantal sterfgevallen door hitte in Nederland al voor 31% kan worden toegeschreven aan klimaatverandering. Dat komt neer op bijna 250 extra sterfgevallen per jaar.

Door klimaatrisico’s te identificeren, kunt u maatregelen nemen om ervoor te zorgen dat uw cliënten beschermd zijn tegen de gevolgen van klimaatverandering. Denk hierbij aan het nemen van maatregelen om overstromingen te voorkomen of de gebouwen beter bestand te maken tegen extreme temperaturen. Deze urgentie is zeker hoog voor kwetsbare groepen, en voor zorginstellingen is het van belang om in tijden van extreem weer aan de zorgplicht te kunnen blijven voldoen.

Tip: Bent u benieuwd naar de omgevingsrisico’s (bruto klimaatrisico) dat een aantal van uw complexen loopt? Gebruik hiervoor de Klimaateffectatlas.

2: Financiële stabiliteit en bescherming vastgoedexploitatie

Maatregelen en investeringen die nodig zijn om te voldoen aan veranderende regelgeving en duurzaamheidsnormen kunnen aanzienlijke kosten met zich meebrengen. Door dit tijdig inzichtelijk te maken in uw financiële planning en hier vervolgens actief invulling aan te geven, blijft de bezetting en waarde van het vastgoed behouden.

Daarnaast kunnen fysieke klimaatrisico’s aanzienlijke invloed hebben op de operationele kosten van zorginstellingen, zoals hogere energiekosten voor verwarming, koeling van woningen of kosten voor herstel na klimaatschade. Door deze risico’s in kaart te brengen wordt het mogelijk strategieën te ontwikkelen om de operationele efficiëntie te verbeteren, bezetting of kosten te beheersen en te voorkomen.

Voor zorginstellingen is het belangrijk om voor de gehele portefeuille inzicht te hebben in klimaatrisico’s. Zowel voor het vastgoed in eigendom als voor de gehuurde locaties. Voor vastgoed in eigendom kunnen zelf maatregelen worden genomen om klimaatrisico’s te mitigeren. Bij gehuurde locaties kan de zorginstelling de verhuurder stimuleren om maatregelen te nemen of de verhuurder aanspreken om hun rol op te pakken om een klimaatadaptieve portefeuille te realiseren.

Tip: Welke middelen voor de verduurzaming van zorgvastgoed zijn er beschikbaar?

3: Regelgeving en compliance

Overheden en toezichthoudende instanties stellen steeds strengere eisen aan de duurzaamheid en energie-efficiëntie van gebouwen. Het in kaart brengen van klimaatrisico’s helpt uw zorginstelling om op de hoogte te blijven van deze veranderende regelgeving en tijdig te voldoen aan de vereisten. Ook sectorfinanciers zoals het Wfz, BNG Bank en de NWB willen inzicht in de duurzaamheidsdoelstellingen van zorginstellingen en zien zichzelf als partner van het publieke domein om Nederland groener en duurzamer te maken. Daarnaast zetten ook zorgkantoren in op klimaatneutrale gezondheidszorg. Via de zorginkoop stimuleren zij zorgaanbieders om hun organisaties (waar de vastgoedportefeuille een belangrijk onderdeel van is) te verduurzamen.

Tip: Benieuwd hoe zorgverzekeraars zorgaanbieders betrekken bij hun duurzaamheidsambities? Bekijk hiervoor de publicaties van zorgkantoor Nederland: (Duurzaamheid – Zorgverzekeraars Nederland (zn.nl) Daarnaast geven Wfz, BNG en NWB in hun jaarverslagen toelichting hoe zij zich samen met zorgaanbieders in kunnen zetten voor duurzame gezondheidszorg.

Neem risico’s mee in strategische plannen

Kortom, zorginstellingen in Nederland worden geconfronteerd met unieke uitdagingen en verantwoordelijkheden met betrekking tot duurzaamheid en de gevolgen van klimaatverandering. Hierdoor zijn transitierisico’s en fysieke klimaatrisico’s bijzonder relevant. Het is van groot belang dat zorginstellingen strategisch plannen en investeren om de overgang naar een duurzamere, koolstofarme vastgoedportefeuille te bewerkstelligen en de transitierisico’s en fysieke klimaatrisico’s te minimaliseren. Het inzichtelijk maken van klimaatrisico’s verrijkt het strategisch vastgoedplan (SVP) en de MJOB en helpt om concreet en tijdig actie te ondernemen.

Voorbeeld* inzicht fysieke klimaatrisico’s

Exposure hittestress

De exposure naar hittestress is hoog, 60% van de portefeuille bevindt zich in een gebied met risico op hittestress, hetgeen zich vertaalt naar een gevoelstemperatuur van 43 ºC en hoger. De grote exposure naar hittestress is te verklaren door het relatief grote aantal zorglocaties dat in stedelijk gebied ligt.

Implicatie hittestress

Door hittestress is te verwachten dat cliënten minder tevreden zullen zijn met hun woning. Locaties die liggen in gebieden met een hoge gevoelstemperatuur worden wellicht minder aantrekkelijk. Voor kwetsbare cliënten kan het zelfs de gezondheid in gevaar brengen.

Exposure wateroverlast

50% van de portefeuille van heeft een zeer hoog risico op wateroverlast. Dat betekent dat bij een bui, die eens in de 100 jaar voorkomt, de maximale waterdiepte rondom het gebouw 20 cm of meer is.

Implicatie wateroverlast

De schade door wateroverlast kan substantieel zijn, bijvoorbeeld aan installaties als die op de begane grond of in de kelder staan en de gebouwen kunnen tijdelijk onbereikbaar zijn.

^{* De cijfers zijn puur indicatief om een beeld te vormen van welk inzichten een risicoscan kan opleveren voor twee fysieke klimaatrisico’s, namelijk hittestress en wateroverlast.}

Vragen over het in kaart brengen van klimaatrisico’s?

Heeft u vragen over dit onderwerp? Of wilt u sparren over hoe u dit voor uw organisatie kunt organiseren? Stel uw vraag via onderstaand formulier of neem contact op met Corstiaan Verweij.