Hoge werkdruk en krapte arbeidsmarkt leiden komende jaren tot financiële onzekerheid in de zorg

Zowel in de cure als de care sector laat COVID-19 op operationeel vlak zijn sporen achter. De negatieve trend uit 2020 krijgt daarmee een structureel karakter. De toename van het ziekteverzuim, personeelsverloop en aandeel personeel niet in loondienst is duidelijk zichtbaar en zorgt voor een onverminderd hoge werkdruk. De compensatiemaatregelen gerelateerd aan COVID-19 hebben in 2021 wel een trendbreuk voorkomen ten aanzien van het financiële resultaat in de zorg. Zowel voor de cure als de care sector is een verbetering te zien van de financiële ratio’s ten opzichte van 2020. Wanneer de steunmaatregelen wegvallen en de huidige inflatie niet (volledig) wordt gecompenseerd, vormt de toenemende werkdruk een risico voor een verdere druk op de marges en het uitstellen van broodnodige investeringen. Dit blijkt uit resultaten van de ZorgRating benchmark, een onderzoek waarbij bijna 800 zorginstellingen op zestien financiële en operationele variabelen zijn geanalyseerd.

De werkdruk neemt verder toe in de VVT-sector

De verpleging- en verzorgingssector bevat veel instellingen met een gering omzetvolume. De financiële ratio’s laten over het algemeen een positieve ontwikkeling zien. Naast een geringe stijging van de solvabiliteit en de DSCR laten ook de current ratio (1,7) en de Net debt/EBITDA (0,1) een verbetering zien. De compensatiemaatregelen als gevolg van COVID-19 spelen hierbij een belangrijke rol. De gemiddelde EBITDAR-marge van deze deelsector stijgt in 2021 van 11,1% naar 11,6% en het resultaat blijft in 2021 stabiel op 2,2%. De operationele variabelen laten wel een ander beeld zien. In vijf jaar tijd is het ziekteverzuim (+2,1%), het personeelsverloop (+1,8%) en het aandeel personeel niet in loondienst (2,6%) fors toegenomen. Hierin zijn de effecten van COVID-19 en de krapte op de arbeidsmarkt zichtbaar en leiden tot een toename in de werkdruk. Hoewel het nog niet duidelijk is hoe structureel deze ontwikkelingen zijn, kan dit wel leiden tot een toenemende druk op de financiële ratio’s van VVT instellingen. De geplande tariefverlaging op de NHC vanaf 2024 zorgt daarnaast voor verdere druk op de toekomstige investeringscapaciteit van VVT-instellingen.

De GHZ blijft de deelsector met de beste kredietwaardigheid

De financiële ratio’s in de gehandicapten sector laten over het algemeen een positieve trend zien. De gemiddelde solvabiliteit gemiddelde stijgt van 44,6% naar 49,7% en de DSCR blijft stabiel op 1,80. Hiertegenover staat dat de marge in de sector onder druk staat. De EBITDAR-marge daalt in 2021 van 11,8% tot 11,2% en het gemiddelde resultaat valt met 2,1% zo’n 0,2%-punt lager uit. Dit is een trendbreuk ten opzichte van eerdere jaren, terwijl in de ouderenzorg de EBITDAR-marge juist is gestegen in 2021. Ook in de GHZ zal de tariefdaling van de NHC in 2024 zijn weerslag hebben op het financieel resultaat. Ondanks een dalende marge kent de gehandicaptenzorg als deelsector de beste kredietwaardigheid. Op operationeel vlak is het beeld vergelijkbaar met de overige deelsectoren in de zorg. Het ziekteverzuim (+0,6%), het personeelsverloop (+0,9%) en het aandeel personeel niet in loondienst (+0,9%) zijn het afgelopen jaar verder gestegen. Hieruit kan worden afgeleid dat het de zorgexploitatie de komende jaren verder onder druk kan komen te staan.

De GGZ verbetert haar financiële ratio’s ten opzichte van 2020

De geestelijke gezondheidszorg is de deelsector die het afgelopen jaar op financieel vlak het meest onder druk stond. 28% van de GGZ-instellingen krijgt in 2021 het label ‘zwakke kredietwaardigheid’. De financiële ratio’s laten in 2021, in tegenstelling tot eerdere jaren, echter een verbetering zien. Het gemiddelde resultaat is gestegen van 1,2% naar 1,7% en de EBITDAR-marge steeg van 8,3% naar 8,8%. De solvabiliteit daalde daarentegen van 39,0% naar 36,6%. Dit lijkt vooral het gevolg te zijn van een toename van het investeringsniveau en de hiermee samenhangende balansverlenging. Dit blijkt tevens uit een toename van de boekwaarde/aanschafwaarde-ratio (investeringsindicator). Waar in 2020 de GGZ als enige deelsector op het personele vlak nog vrijwel onaangetast leek als gevolg van de impact van COVID-19, lijkt in 2021 dit effect zich alsnog voor te doen. Het ziekteverzuim (+1,5%), personeelsverloop (+1,7%) en het aandeel personeel niet in loondienst (+0,5%) zijn allen toegenomen. Indien deze trend structureel van aard is, kan de ommekeer van de financiële performance in 2021 zomaar weer teniet worden gedaan in de komende jaren.

De kasstromen van ziekenhuizen stonden in 2021 verder onder druk

De ziekenhuizen hebben in 2021 wederom te maken gehad met een forse impact als gevolg van COVID-19. Mede als gevolg van compensatiemaatregelen laten de financiële ratio’s een verbetering zien. Zo is de gemiddelde DSCR in 2021 gestegen van 1,9 naar 2,1 en de gemiddelde solvabiliteit van 33% naar 36%. De daling van de boekwaarde ten opzichte van de aanschafwaarde (49% naar 48%) duidt er tevens op dat er beperkt is geïnvesteerd in 2021. Dit is een indicatie dat in de nabije toekomst waarschijnlijk weer geïnvesteerd moet worden, met een druk op de financiële ratio’s tot gevolg. Het resultaat neemt in 2021 welliswaar toe van 1,2% naar 1,7%, echter de dalende EBITDAR-marge toont aan dat deze toename niet wordt veroorzaakt door een verbetering van de zorgexploitatie, maar door dalende kapitaallasten. De forse investeringsopgave (bijvoorbeeld in innovatie, digitalisering en JZOZP) in combinatie met een dalende EBITDAR-marge heeft tot gevolg dat de langetermijnhoudbaarheid van het resultaat verder onder druk staat. De stijging van personeelskosten is hiervan de voornaamste oorzaak. Daar komt bij dat de groei van de zorg (in het licht van het IZA) onder druk staat. Van alle deelsectoren scoort de ziekenhuissector echter wel het beste op de personele ratio’s.

Bekijk de volledige benchmark ZorgRating 2022

Over ZorgRating

De uitgebreide resultaten van de vier deelsectoren zijn terug te vinden in de volledige benchmark. Hierin is per deelsector de spreiding van de ratings en de ZR-matrix weergegeven. De ZorgRating benchmark is voor de dertiende keer uitgevoerd door Finance Ideas. Door zestien financiële en operationele ratio’s te berekenen en te wegen tot een individuele ZorgRating is het mogelijk zorginstellingen over de afgelopen vijf jaar met elkaar te vergelijken.