Impactanalyse kosteninflatie algemene en topklinische ziekenhuizen

Ook ziekenhuizen worden momenteel geconfronteerd met een hoge kosteninflatie (o.a. voor energie, bouw, inkoop en personeel) als gevolg van de internationale spanningen. Potentieel tekort dreigt voor ziekenhuizen vanwege deze huidige kosteninflatie en de indexatiesystematiek in combinatie met onderhandelbaarheid van tarieven.

De Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) wenst daarom inzicht in de potentiële financiële gevolgen van de kosteninflatie. In opdracht van de NVZ heeft Finance Ideas een financiële impactanalyse uitgevoerd van de kosteninflatie versus de tariefcompensatie voor algemene en topklinische ziekenhuizen.

Ziekenhuizen kennen al jaren een dalende investeringscapaciteit

Nederlandse ziekenhuizen hebben te maken met een structureel dalende financiële marge. De mediaan van de EBITDAR marge, een graadmeter voor de effectiviteit van de zorgexploitatie en investeringscapaciteit, is de laatste tien jaar gedaald van 13% van de omzet naar 9% van de omzet. De druk op de EBITDAR marge heeft onder andere al geleid tot lagere investeringen. De investeringsratio als percentage van de omzet voor het mediane ziekenhuis is de laatste tien jaar gedaald van 10% naar 6%.

Nog geen duidelijkheid over grootste kostensoort, de personeelslasten

De personeelskosten vormen de voornaamste kostensoort. Op 31 januari 2023 verloopt de huidige cao. De exacte hoogte van de personele lasten voor 2023 en verder zijn daarmee nog onduidelijk. Om die reden is een gevoeligheidsanalyse uitgevoerd waarmee de impact van hogere lonen is doorgerekend.

Energielasten leiden met name in 2023 tot ongekende stijging

Energielasten vormden in 2021 een relatief lage kostensoort ten opzichte van de totale kosten, circa 1%. Echter de energieprijzen kennen momenteel uitzonderlijk hoge stijgingen en het merendeel van de ziekenhuizen wordt hier het komende jaar mee geconfronteerd, gezien de aflopende contracten. Intrakoop (2022) heeft voor 2022 een stijging van 17% ingeschat en voor 2023 van maar liefst 175%.

Het potentiële tekort bedraagt € 575 miljoen en 40% van de ziekenhuizen heeft mogelijk een convenant breach en/of liquiditeitsprobleem

Totale impact kostenstijging bedraagt € 2,6 miljard

De diverse uitgangspunten voor de kosten leiden er vervolgens toe dat de ziekenhuizen in 2022 en 2023 mogelijk geconfronteerd worden met een kostenstijging van € 2,6 miljard, of meer dan 12%. Hiervan heeft € 1,6 miljard betrekking op 2023, een stijging van de kosten van 6,9% ten opzichte van 2022.

75% tariefcompensatie leidt tot een tekort van € 575 miljoen

Voor het macrokader 2023 is uitgegaan van de nacalculatie september 2022 (MEV, CPB). Dit is voor de NZa ook het uitgangspunt voor het bepalen van de indexatie voor de gereguleerde tarieven. Voor de nietgereguleerde tarieven ligt dit bij de ziekenhuizen en de zorgverzekeraars. In het verleden is gebleken dat niet ieder ziekenhuis één op één de voor- en nacalculatie vergoed heeft verkregen in de tarieven. Ook nu ontvangt de NVZ signalen dat de zorgverzekeraars sturen op gedeeltelijke compensatie. De impact van deze elementen hebben we vertaald naar een drietal scenario’s. In het basisscenario, waar uit wordt gegaan van 75% compensatie, komt het tekort neer op € 575 miljoen, oftewel 3,0% van de Zvw-opbrengsten. Zelfs bij 100% tariefcompensatie (best case scenario) is er een cumulatief tekort in 2023 van € 220 miljoen, oftewel 1,1% van de Zvw-opbrengsten. Bij 50% tariefcompensatie (worst case scenario) bedraagt het tekort in 2023 € 930 miljoen, ofwel 4,8% van de Zvw-opbrengsten.

1% stijging personeelskosten leidt tot € 100 miljoen stijging van het tekort

De grote onzekere en impactvolle factor is de CAO. Voorgaand tekort gaat uit van de huidige OVA-ruimte (4,74%). Uit de gevoeligheidsanalyse blijkt dat 1% stijging van de personeelskosten in loondienst leidt tot een verdere toename van het tekort met € 100 miljoen.

Aandeel financieel ongezonde ziekenhuizen stijgt van 7% naar 40%

Wanneer dit wordt vertaald naar de individuele gezondheid van ziekenhuizen leidt dit tot aanzienlijke verschuivingen ten opzichte van 2021. Meer dan 80% van de ziekenhuizen heeft een negatief resultaat in 2023. De financiële gezondheid van ziekenhuizen in het basisscenario verslechtert in 2022 en 2023 zodanig dat bijna 40% een convenant breach

of liquiditeitsprobleem heeft in 2023. Bij 50% tariefcompensatie in 2023 is het zelfs zo dat 90% van de ziekenhuizen in de selectie een convenant breach of liquiditeitsprobleem hebben. Dit is de impact wanneer ziekenhuizen niet in staat zijn om dit op een andere wijze te compenseren en/of afspraken kan maken met financiers over de convenanten. Bij een

loonstijging van 12% hebben bijna alle ziekenhuizen, onafhankelijk van de gekozen tariefcompensatie, een liquiditeitsprobleem of convenant breach in 2023. Verder blijkt dat kleinere ziekenhuizen een relatief slechtere financiële gezondheid hebben en dit in 2022 en 2023 ook zo blijft.

DSCR, resultaat en EBITDAR ratio’s kennen grootste impact

De verslechtering van de financiële gezondheid wordt gedreven door de fors dalende EBITDAR marges in 2022 en 2023, waardoor meer dan 80% van de ziekenhuizen een negatief resultaat heeft in 2023 en meer dan 30% een DSCR lager dan 1,3. De solvabiliteit wordt in eerste instantie relatief beperkt geraakt.

Kosteninflatie niet het enige risico voor ziekenhuizen

De analyse is gebaseerd op de geïsoleerde impact van de kosteninflatie. Ziekenhuizen ervaren momenteel meerdere risico’s die potentieel ook een impact hebben op de financiële positie. Deze zijn in de analyse niet meegenomen. Hierbij valt te denken aan de impact van dure geneesmiddelen, asymmetrie in de uitnutting van contracten en onderproductie in relatie tot contractafspraken.

Ook interessant: Impactanalyse kosteninflatie onafhankelijke revalidatiecentra

Over dit onderzoek

Op basis van de jaarrekening 2021 zijn de diverse kostensoorten in kaart gebracht en gelinkt aan de specifieke inflatiedriver voor 2022 en 2023. In een drietal scenario’s is vervolgens vastgesteld in welke mate de ziekenhuizen de uitgangspunten voor het macrokader krijgen uit onderhandeld in de nieuwe tarieven. De financiële effecten hiervan zijn tenslotte inzichtelijk gemaakt op sectorniveau. Tevens is gekeken wat de gevolgen voor de individuele financiële gezondheid van ziekenhuizen is.

Bekijk het volledige rapport