Zorg is niet van economen

Zorg is niet van economen. Zorg is van de zorg, mits…

Zorg is vooral intrinsiek gedreven. Dat maakt elke discussie over kosten en kostprijzen beladen. Het zorgstelsel heeft er de afgelopen 20 jaar evenwel onafwendbaar voor gezorgd dat kosten dé dominante factor zijn in het bepalen van de manier waarop de zorg georganiseerd wordt. Sterker, er is in grote delen van de zorg een eenzijdige sturing op kosten ontstaan. Inmiddels keert de wal langzaam het schip. Er is duidelijke notie dat zorg dient te gaan over waarde, de verhouding tussen kwaliteit en kosten. Value Based Healthcare concepten (en equivalenten) brengen de zorg weer terug naar de zorgprofessional, die in samenspraak met de patiënt diagnose en behandeling bepaalt waarvan de uitkomsten worden gemeten en vergeleken zodat kwaliteit stijgt en kosten dalen. De zorgverlener neemt verantwoordelijkheid en legt ook verantwoording af.

Deze transformatie heeft veel voeten in aarde. Voor sturen op de verhouding tussen kwaliteit en kosten moeten zorgpaden op effectiviteit én op efficiency worden ingericht. Ook heeft het invloed op de werkwijze en het gedrag van de zorgprofessional. Het is een multidisciplinair ketenvraagstuk. In de omwenteling een weg van lange adem.

Sturen op kwaliteit voegt alleen waarde toe met goede kostprijzen

We sturen momenteel vooral op kosten, maar paradoxaal genoeg blijkt steeds weer dat we die niet goed kennen. Kostprijzen zijn nauwelijks scherp, noch uitwisselbaar. Terwijl de druk daartoe toeneemt, onder meer door de introductie van het integrale tarief en onderhandelingen met verzekeraars respectievelijk gemeenten. Bedrijfsvoering mag cq moet een nog intensiever thema zijn aan zowel de bestuurstafel als in de (aan)sturing van de zorgprocessen.

In de onontkoombare noodzakelijke beweging naar waardegedreven zorg moet dus niet alleen kwaliteit terug in de (teller van de) formule, maar moet ook de noemer (kosten) nader gespecificeerd worden. Zonder goede kostprijzen is het sturen op kwaliteit niet waardevol. Dat betekent dat het gespannen huwelijk tussen zorg en bedrijfsvoering nader op de agenda moet. De kosten in de zorg zijn niet alleen van de controller en de financieel directeur. Zowel de kwaliteit als de kosten zijn van de zorgprofessional. Die moet evenwel geholpen worden die verantwoordelijkheid te kunnen nemen met dashboards waarop de juiste informatie staat over kostprijzen, outcomes etc. De data heeft de zorginstelling zelf in huis, het moet beter worden gemeten en gebruikt.

Waarde is bepalend, kosten zijn niet vies en zorg is niet zuur

Het is dit mind-set probleem dat we willen adresseren. Van top tot teen zal gewerkt moeten worden aan het bewustzijn dat bedrijfsvoering serieus moet worden genomen om de ruimte te creëren waarin het intrinsiek gemotiveerde zorgapparaat optimaal kan presteren. Zorg is niet van economen, zorg is van de zorg! Maar alleen als professionals en bestuurders in staat zijn kwaliteit en kosten te combineren. Op die manier kijkend kan ‘optimale indicatiestelling’ vervangen worden door ‘margedenken’, zaken die in andere professioneel autonome sectoren als onderwijs al voor rendement zorgen. Kosten zijn niet vies en zorg is niet zuur.

Pim Diepstraten; Finance Ideas
Relinde de Koeijer;  Turner