Energiearmoede: het hele verhaal achter de ontbrekende feiten
Energiearmoede zou zo maar eens het woord van het jaar 2022 kunnen worden, helaas. Want sinds de Oekraïense invasie is begonnen en onze energieprijzen dagelijks records breken, groeien de zorgen. Zorgen over Oekraïne, maar ook zorgen over de betaalbaarheid van onze energierekening. Hoewel journalisten sinds afgelopen maart regelmatig spreken over de term energiearmoede, missen we in dit maatschappelijk debat de feiten en diagnose nog.
Dirk Brounen neemt ons mee in het échte verhaal over de cijfers en de duiding. Hij is één van de sprekers tijdens Finance Ideas Talks op 15 september, waar dit jaar de thema’s energiearmoede, woningtekort, dakloosheid en gezondheid centraal staan.
De hele landkaart van Nederland kleurt inmiddels rood
In september van 2021 bracht TNO een rapport uit over energiearmoede. Gebaseerd op gegevens van het CBS concludeerde TNO destijds dat ongeveer een half miljoen huishoudens in ons land leefde in energiearmoede. De onderzoekers stelden ook een landkaart samen, waarop bleek dat veel van die energiearmoede te vinden was buiten de Randstad. Inmiddels zijn die cijfers achterhaald en kleurt hun hele landkaart behoorlijk rood. Energieprijzen zijn sinds het begin van dit jaar namelijk verdubbeld, maar helaas is het zicht op deze nieuwe feiten nog erg vaag. Hoeveel huishoudens kampen er nu met energiearmoede? Welke problemen veroorzaakt dit? En belangrijker nog, wat zijn de beste oplossingen voor dit probleem?
Energiearmoede kan plots en hard toeslaan
Laten we beginnen met een definitie van het centrale onderwerp. Wij spreken van energiearmoede wanneer een huishouden meer dan 10% van haar besteedbare inkomen kwijt is aan energielasten. Dan hebben wij het over het prijskaartje van ons verbruik van gas en elektra thuis, niet het tanken van de auto. Energiearmoede is dus een samenspel van energielasten – de combinatie van de verbruikshoeveelheid en de energieprijs – en het inkomen. Lage inkomens zijn dan ook logischerwijs gevoeliger voor dit probleem. Energiearmoede is in zekere zin een variant van de meer algehele armoede onder lage inkomens. Het grote verschil met algehele armoede is dat energiearmoede plots en hard kan toeslaan omdat er een oorlog uitbreekt aan de oostgrens van Europa. Maar in de zomer van 2022 zijn het niet langer alleen de lage inkomens die leiden aan energiearmoede. Op dit moment heeft ook bijna 30% van de middeninkomens met een variabel energiecontract last van energiearmoede. De snel stijgende prijzen van gas en elektra beginnen inmiddels wild om zich heen te slaan in steeds grotere delen van onze samenleving. Helaas worden dit soort cijfers nog maar zeer beperkt gedeeld en berekend, waardoor energiearmoede voor velen nog voelt als een klein probleem dat door het kabinet verholpen kan worden via een eenmalige gemeentelijke toelage.
Waarom wordt energiearmoede onderschat?
Maar energiearmoede wordt echt onderschat. Niet alleen de schaal, ook de impact. Huishoudens met energiearmoede lijden in stilte en zoeken straks in het najaar weer de bibliotheek op wanneer ze thuis niet meer kunnen stoken. Energiearmoede zorgt voor stress en zorgen, waardoor weer andere problemen en klachten kunnen ontstaan. Momenteel onderzoeken wij dit carambole effect dat energiearmoede veroorzaakt onder deze huishoudens, om zo het hele verhaal achter dit groeiende probleem in kaart te brengen.
Isolatiekwaliteit van de woning
Feit is dat wanneer energieprijzen hoog en onzeker zijn, energiearmoede door zal blijven woekeren. Onze overheid kan de pijn verlichten door het uitdelen van een toelage waardoor het inkomen onder de streep een kleine impuls krijgt. Feit is echter ook dat de isolatiekwaliteit van de woning een grote en meer structurele oplossing biedt voor deze huishoudens. Energiearmoede komt twee keer vaker voor wanneer de woning slecht geïsoleerd is. Betere isolatie verlaagt het energieverbruik structureel, waardoor deze pijn niet eenmalig maar langdurig wordt verlicht.
Meer over het hele verhaal achter deze ontbrekende cijfers?
Meer over het verhaal achter de cijfers bespreekt Dirk Brounen tijdens de vijfde editie van Finance Ideas Talks op 15 september a.s. Een middag waarin sprekers uit verschillende sectoren hun visie delen over energiearmoede, woningtekort, dakloosheid en gezondheid.
Wat kunt u nog meer verwachten? Linde Kattenberg geeft een andere kijk op het tegengaan van het woningtekort en de samenhang met eenzaamheid. Thijs Eradus neemt ons mee in domeinoverstijgend werken met praktische successen om dakloosheid op te lossen. Leonie Voragen, Carl Verheijen en Rob Jaspers praten ons bij over gezondheid als basisprincipe om de zorg betaalbaar en toegankelijk te houden. Bekijk hier het programma en de sprekers.
