Meer woningen, minder eenzaamheid

Het woningtekort is de afgelopen jaren sterk toegenomen, één van de redenen dat de prijzen van koopwoningen in rap tempo oplopen. Een probleem, zeker voor wie nog geen huis bezit, want een huis wordt onbetaalbaar. Het ongenoegen stijgt, wat vorig jaar zelfs resulteerde in een woonprotest. De Primos prognose van ABF laat zien dat bij ongewijzigd beleid het tekort oploopt van 300.000 nu, tot 415.000 in 2025. Het is wel duidelijk: hier moet ingrijpend iets aan gedaan worden.

Linde Kattenberg geeft een andere kijk op het tegengaan van het woningtekort en de samenhang met eenzaamheid. Ze is één van de sprekers tijdens Finance Ideas Talks op 15 september, waar dit jaar de thema’s energiearmoede, woningtekort, dakloosheid en gezondheid centraal staan.

‘Bouwen, bouwen, bouwen’ is geen kortetermijnoplossing

Kijkend naar de oplossing, horen we vanuit alle hoeken hetzelfde mantra: ‘bouwen, bouwen, bouwen’. Hoewel dit hard nodig is, is dit geen kortetermijnoplossing. Door regelgeving en weerstand van omwonenden duurt het proces lang. Tussen de planvorming en start van de bouw zit nu al ongeveer tien jaar. Met de huidige hoge prijzen voor materiaal en het tekort aan personeel wordt dit alleen maar bemoeilijkt. Daarnaast zorgt meer bouwen ook voor meer uitstoot en neemt het schaarse ruimte in beslag.  

Huidig beleid stimuleert inefficiënt gebruik woningvoorraad

De vraagt blijft dus: wat is er op korte termijn mogelijk om vraag en aanbod beter op elkaar te laten aansluiten? De vraagzijde wordt in het beleid vaak gezien als een gegeven nummer, dat we niet kunnen beïnvloeden. Maar is dat wel zo? Feit is dat de vraag wordt bepaald door de manier waarop we onze huishoudens vormen. Als we met meer mensen samenwonen, hebben we een kleiner aantal huizen nodig. Met meer mensen samenwonen zorgt ook voor een kleinere vraag in oppervlakte per persoon: twee personen gebruiken doorgaans ook één woonkamer en één badkamer. Nu is het geval dat er in Nederland negatieve institutionele prikkels bestaan die samenwonen onaantrekkelijk maken. Het huidige beleid zorgt daarmee dus dat huishoudens kleiner zijn en we de woningvoorraad minder efficiënt benutten.

Aantal alleenstaanden met AOW of bijstand: ruim 1,2 miljoen

Laten we hier verder op inzoomen, want wat zijn die negatieve prikkels? Te beginnen bij de AOW en bijstandsuitkering. De uitkeringsgerechtigde wordt gekort op de uitkering wanneer deze persoon gaat samenwonen of zou verhuren. We hebben momenteel respectievelijk 1 miljoen en 224 duizend alleenstaande huishoudens in de AOW en bijstand. Ook onderhuur in huurwoningen van corporaties, commerciële verhuur of koopwoningen gefinancierd met een hypotheek, is vaak contractueel niet mogelijk. Het bestaan van deze maatregelen is totaal begrijpelijk, maar ze hebben het negatieve bijeffect dat ze de vorming van eenpersoonshuishoudens bevorderen. Nu zijn er natuurlijk genoeg eenpersoonshuishoudens die niet met iemand willen samenwonen, maar met een klein percentage kunnen we al veel bereiken.

850.000 alleenstaanden in de corporatiesector

In 2025 is het woningtekort 415.000, dat is ongeveer 5% van de huishoudens. In deze studie hebben we data verzameld over huishoudenssamenstellingen in Nederland. In totaal wonen er ruim 850.000 alleenstaanden in corporatiewoningen, van wie 360.000 67-plussers. Zelfs als alle negatieve prikkels worden weggenomen, gaan al die mensen natuurlijk niet direct samenwonen. Toch zijn de aantallen dusdanig groot, dat er doelmatigheidswinst te behalen valt. Het mogelijke financiële voordeel van samenwonen of onderverhuur in relatie tot het gemiddelde inkomen maakt het aantrekkelijk.

Hetzelfde zien we in de vrije huursector. Daar zijn 179.000 alleenstaanden van wie 90.000 in de 67-plus-categorie. Daarnaast zijn er circa 1.540.000 meerpersoonshuishoudens die van corporaties huren, van wie 970.000 van 55 jaar en ouder – dus waarschijnlijk tweepersoonshuishoudens. In een deel van die woningen is er wellicht ruimte voor onderverhuur.

Eenzaamheid en fysieke en mentale gezondheid

Naast dat meer samenwonen wenselijk is voor efficiënt woninggebruik, is dit ook bevorderlijk voor het verminderen van eenzaamheid. De leefsituatie van een persoon heeft namelijk een invloed op zijn of haar fysieke en mentale gezondheid. Een grootschalig overzicht van studies naar het effect van eenzaamheid en sociale isolatie op sterfte laat zien dat de kans op sterfte 32 procent hoger is voor alleenstaanden, vergeleken met samenwonenden.

Eenzaamheid is helaas sterk aanwezig in onze samenleving. Volgens het CBS voelde één op de tien Nederlanders zich sterk eenzaam in 2019. Als we naar leeftijd kijken, zien we dat de groep die zich enigszins of sterk eenzaam voelt, het grootst is bij de groep van 75 jaar of ouder. Dit is ook niet gek, zij zijn vaker alleenstaand dan de jongere leeftijdsgroepen. Volgens het SCP verdubbelde de groep eenzame ouderen zelfs in coronatijd. De sterk toenemende eenzaamheid vraagt om actie! Door de aanpassingen in het woningbeleid verhogen we op korte termijn het woningaanbod en tegelijk de negatieve bijeffecten van alleen wonen: win-win.  

Meer over de uitdagingen van het woontekort?

Donderdagmiddag 15 september 2022 delen sprekers uit verschillende sectoren tijdens Finance Ideas Talks hun visie over energiearmoede, woningtekort, dakloosheid en gezondheid.

Naast Linde Kattenberg bespreekt Dirk Brounen de harde feiten en slimme oplossingen over het onderwerp energiearmoede. Thijs Eradus neemt ons mee in domeinoverstijgend werken met praktische successen om dakloosheid op te lossen. Leonie Verheijen, Carl Verheijen en Rob Jaspers praten ons bij over gezondheid als basisprincipe om de zorg betaalbaar en toegankelijk te houden. Bekijk hier het programma en de sprekers.