SCP publiceert kennisrapport over zorg voor thuiswonende ouderen

Het ministerie van VWS heeft het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) gevraagd om de huidige situatie van thuiszorg voor ouderen in kaart te brengen en dit aan te vullen met toekomstige trends en ontwikkelingen die gevolgen hebben voor deze zorg. Wij zetten de belangrijkste bevindingen van het SCP hieronder op een rij. 

Ouderen tevreden met huidige kwaliteit van leven 

Momenteel kent Nederland 1,2 miljoen zelfstandig wonende 75-plussers. Hiervan woont de helft alleen en heeft 10% geen partner en geen kinderen. Het aandeel alleenwonenden is groter naarmate de leeftijd hoger wordt. Tevens ligt het inkomen van ouderen lager bij een hogere leeftijd. In 2030 zullen er naar verwachting 2 miljoen 75-plussers zijn. Veel 75-plussers participeren nog actief in de samenleving: 80% komt dagelijks buiten of ontmoet vrienden en 40% van hen doet zelfs vrijwilligerswerk. Daarbij geeft ook 80% aan tevreden te zijn met de huidige kwaliteit van leven. Hier tegenover staat dat 10% van de 75-plussers en 15% van de 85-plussers aangeeft zich (zeer) eenzaam te voelen.

Bijna alle ouderen zijn zorgbehoevend

De groep 75-plussers en hun zorgbehoefte is zeer divers. Dit geldt ook voor de mogelijkheden die deze groep heeft om zorg te organiseren. Alleenstaande ouderen met een laag opleidingsniveau hebben relatief vaker behoefte aan zorg of ondersteuning. Dit geldt ook voor ouderen met een hogere leeftijd. Door de toename van het aantal ouderen zal de vraag naar zorg de komende jaren verder toenemen.

Ruim 90% van de 75-plussers heeft een chronische ziekte. In de meeste gevallen gaat het hierbij om perifere artrose of diabetes. Een op de zes 75-plussers heeft last van psychische problematiek en een op de twaalf lijdt aan geheugenverlies. Daarbij geeft de helft van de 75-plussers aan zich voor te bereiden op eventuele toekomstige gezondheidsproblemen.

Bijna alle 75-plussers staan in contact met zorgverleners. Hiervan ontvangt een aanzienlijk deel zorg en ondersteuning thuis. Ongeveer een kwart van de 75-plussers ontvangt zorg vanuit de Wmo. Eenzelfde aandeel van de 75-plussers ontvangt wijkverpleging vanuit de Zvw. Bijna 5% van de thuiswonende ouderen ontvangt zorg vanuit de Wlz. Daarbij ontvangt ongeveer een op de zes 75-plussers zorg vanuit meerdere publiek gefinancierde domeinen, bijna de helft zorg vanuit hun sociale netwerk en betaalt een derde de zorg (deels) zelf.

De thuiszorg voor ouderen kent meerdere uitdagingen

Het merendeel van de ouderen die zorg ontvangen zijn tevreden over de manier waarop dit gebeurt. Dit geldt voor zowel zorg vanuit de Wmo als voor zorg vanuit de Zvw en Wlz. Ondanks deze tevredenheid zijn er nog voldoende obstakels bij het leveren van zorg en ondersteuning aan thuiswonende ouderen. Meestal is het niet bekend in welke mate deze obstakels voorkomen en hoeveel ouderen dit treft. Wel is duidelijk dat het grote gevolgen kan hebben wanneer ouderen niet de juiste zorg ontvangen die wel nodig is. De obstakels zijn in drie thema’s onder te verdelen en worden hieronder behandeld.  

Drie soorten obstakels bij het leveren van zorg

#1: Ouderen kunnen de eigen situatie soms slecht inschatten

Niet alle ouderen beschikken over de vaardigheden om zelf in te kunnen schatten wanneer zij zorg nodig hebben. Tevens zijn zij niet altijd in staat om de benodigde zorg zelf te organiseren. Als dit gebeurt kan het voorkomen dat er te veel wordt geleund op het sociale netwerk, waardoor deze overbelast kan raken. Ook wonen sommige zorgbehoevende ouderen in ongeschikte woonruimte, maar willen of kunnen zij vanwege sociale en financiële argumenten niet verhuizen.

#2: Zorgstelsel te complex

De afbakening tussen de verschillende zorgwetten is niet altijd duidelijk. Hierdoor wordt niet altijd de optimale zorg geleverd. Voor zowel ouderen als zorgmedewerkers is het niet altijd duidelijk onder welke wet bepaalde zorg valt. De combinatie van onduidelijke afbakening en de complexe wijze waarop het zorgstelsel is georganiseerd zorgt bovendien voor een slechte afstemming en samenwerking tussen zorgmedewerkers. Het (deels) meebetalen aan zorg vormt tevens een reden waarom ouderen niet altijd de juiste zorg ontvangen.

#3: Tekort aan deskundigheid en personeel

Er is sprake van een tekort aan personeel en bovendien een tekort aan deskundigheid bij het aanwezige personeel. Meer kennis is noodzakelijk bij zowel thuiszorg, woonzorgmedewerkers als huisartsen. Door het toenemende aantal ouderen zal de zorgvraag stijgen waardoor het tekort aan personeel in de toekomst een nog grotere uitdaging vormt.

Vraag en aanbod zorg zullen veranderen

Naast het feit dat het aantal ouderen toeneemt, zal ook de samenstelling van deze groep veranderen. Zo zullen er in 2030 meer migrantenouderen met een andere zorgbehoefte zijn. Daarbij zullen nieuwe technologieën naar verwachting een grotere rol gaan spelen bij de toekomstige inrichting van de zorg. Voor ouderen met weinig digitale kennis, een klein netwerk, een laag opleidingsniveau en weinig inkomen zal de zelfredzaamheid in de toekomst het laagst zijn en de vraag naar zorg derhalve het grootst.

Middagseminar over de toekomst van zorgvastgoed

Het stijgend aantal ouderen, de veranderende woonbehoefte en de wens van de overheid om mensen langer thuis te laten wonen hebben invloed op de toekomst van de stad. Een slimme woonomgeving die zich kan aanpassen aan de behoefte van de bewoner wordt daarmee steeds urgenter.

Tijdens de Finance Ideas Talks op donderdag 10 oktober 2019 delen sprekers uit verschillende sectoren hun inzichten, ideeën en ervaringen. Een middagseminar rondom zorgvastgoed waarbij bestuurders, toezichthouders en (senior) management van woningcorporaties, zorginstellingen, verzekeraars en pensioeninstellingen met elkaar in gesprek gaan. Bekijk het programma en de sprekers.