Wordt 2020 het tussenjaar voor duurzaamheid?

Afgelopen jaar ging duurzaamheid over Greta, Tesla en de eerste bloedende vegetarische “hamburger” in de supermarkt. Je kon tijdens verjaardagen, aan de lunchtafel en zelfs in de voetbalkantine niet meer om duurzaamheid heen. Voor de corporatiesector kwam er meer richting voor de verduurzaming van de gebouwde omgeving. Maar hoe ziet duurzaamheid er in 2020 uit? Wat betekend de deadline van de Regionale Energie Strategie voor u en uw investeringen? Welke tips kunnen we u vast geven voor een succesvol tussenjaar?

Klimaatakkoord: doelen worden concreter

Op 28 juni 2019 was het zo ver en werd, na een uitgebreid polderproces, het Klimaatakkoord gepresenteerd. Voor vijf klimaattafels werden bijna 600 maatregelen gepresenteerd. De klimaatmaatregelen hebben als doel 49% CO2-reductie in 2030 (ten opzichte van 1990). Hiermee geven we als Nederland invulling aan het klimaatverdrag van Parijs. Samen met 195 andere landen heeft Nederland zich gecommitteerd om in 2050 de opwarming van de aarde te beperken tot 2 graden Celsius, en zo mogelijk 1,5 graden.

Klimaattafel: Gebouwde omgeving

De klimaattafel Gebouwde omgeving heeft als doelstelling om uiteindelijk 7 miljoen woningen van het aardgas af te krijgen voor 2050. Voor 2030 moeten de eerste 1,5 miljoen bestaande woningen verduurzaamd zijn. Om dit te realiseren komt er tot 2030 ongeveer 1 miljard euro extra subsidie beschikbaar, de belasting op gas gaat omhoog en woonlastenneutraliteit is het uitgangspunt. Voor corporaties de rol om de opschaling te versnellen en innovatie te stimuleren. Een lastige opgave want corporaties zitten nog steeds in de spagaat van hoge investeringen (en beperkte bijdrage) versus woonlastenneutraliteit. Van substantiële subsidies of verlaging van heffingen en belasting is nog steeds geen sprake. Een grote uitdaging, zeker gezien de toenemende druk vanuit beschikbaarheid.

In 2020 de eerste Regionale Energie Strategie

Voor de uitwerking van het Klimaatakkoord is een belangrijke rol voorzien voor de Regionale Energie Strategie (RES). Voor de 30 RES-regio’s wordt bepaald hoe invulling wordt gegeven aan (i) de opwekking van duurzame elektriciteit, (ii) de warmtetransitie in de gebouwde omgeving en (iii) de daarvoor benodigde opslag en energie infrastructuur. De deadline voor de concept RES-en is 1 juni 2020 en zes maanden later moet de RES 1.0 worden opgeleverd. Elke RES-regio maakt een Regionale Structuur Warmte. Dit is een voorstel voor de regionale verdeling van warmte met daarin opgenomen hoe het warmteaanbod, de warmtevraag en de infrastructuur op regionaal niveau met elkaar kunnen worden verbonden en wat hierin de ambitie is.

Gemeenten aan zet met het warmteplan

Vervolgens moeten gemeenten voor eind 2021 een Transitievisie Warmte opstellen, ook wel Warmteplan. Daarin komt het tijdspad te staan op welk moment een wijk van het aardgas wordt ontkoppeld. Voor wijken waar dat voor 2030 het geval is, worden mogelijke alternatieve warmte-opties beschreven. Gemeenten worden hierbij ondersteund vanuit onder meer de Startanalyse van het Expertise Centrum Warmte (ECW) en het PlanBureau voor de Leefomgeving (PBL). De Startanalyse is een technisch-economische analyse die op wijk- of buurtniveau inzicht geeft in de kostenefficiency  van de warmte-alternatieven.

Er zijn vijf warmte-alternatieven doorgerekend:

1. Elektrische warmtepomp (S1);
2. Hoge(re) temperatuur warmtenet (S2);
3. Lage temperatuur warmtenet (S3);
4. Hernieuwbaar gas met hybride warmtepomp (S4);
5. Hernieuwbaar gas (S5).

De tools die voor gemeenten ter beschikking worden gesteld, zijn openbaar. Alle data, analyses en rapportages van landelijk tot wijk of buurt zijn dus voor iedereen inzichtelijk. Waardevol om als corporatie te weten welke inzichten de gemeente heeft.

Investeren in duurzaamheid in 2020? Jein!

De ontwikkelingen van de RES en met name de Warmteplannen zijn cruciaal voor corporaties om op wijk- of buurtniveau keuzes te maken. Welke maatregelen voor de schil en voor de installaties ga ik wanneer uitvoeren? Sommige gemeenten zijn al ver met de warmteplannen, maar de meesten niet. Betekent dat dan dat corporaties niets kunnen doen in 2020? Jein, ja und nein, zeggen onze oosterburen dan. “Nein”, want als de warmtevoorziening op de korte termijn (tot 2030) en op de lange termijn (2030-2050) niet duidelijk is, dan is het lastig om verstandige duurzaamheidsmaatregelen uit te voeren. Nu investeren in elektrische warmtepompen (S1), terwijl de gemeente over twee jaar besluit dat het een ‘gas-wijk’ (S5) wordt? Hoog risico op ‘regret’ toch?

Toch is er ook de “Ja”, er kan een heleboel gebeuren. Laten we sowieso doorgaan met het stapsgewijs terugbrengen van de warmtevraag. Immers, alles dat je niet gebruikt, hoef je niet op te wekken. Gezond verstand blijven gebruiken, isoleren is eigenlijk altijd goed. Daar valt nog steeds een hoop winst te halen.

Drie tips voor een duurzaam tussenjaar 2020

Om het jaar goed te beginnen geef ik graag de volgende drie strategische tips voor 2020 mee:

1. Zorg er voor dat u met collega-corporaties bent aangesloten, of ten minste actief geïnformeerd wordt, over de voor u relevante RES;
2. Ga in gesprek met gemeenten over de invulling van de warmteplannen en laat u goed informeren over de inzichten die zij inmiddels hebben (zie Startanalyse);
3. Maak vooruitlopend op de warmteplannen op wijkniveau alvast een inschatting van de meest logische warmtevoorziening in de tijd, met een bijbehorende risicoanalyse. Is het duurzaamheidsbeleid voldoende uitgewerkt zodat het een afwegingskader geeft voor deze keuzes? Maak daarmee een aantal scenario’s voor het portefeuille plan, zodat deze doorgerekend kunnen worden.

Kortom: 2020 wordt een tussenjaar en 2021 misschien ook nog wel. Althans, een tussenjaar waarin ik geen versnelling van verduurzamingsmaatregelen verwacht. Gelijktijdig wordt het een cruciale periode. Een jaar om regionaal en lokaal plannen op elkaar af te stemmen en de versnelling van 2022 goed voor te bereiden. De uitdaging voor corporaties voor duurzaamheid ligt in 2020 dus vooral bij strategievorming en beleidsbepaling.

Afwegingskader om keuzes te maken

Heeft u vragen over deze tips? Of behoefte om tijdens een kop koffie te sparren over die strategievorming en beleidsbepaling? Jeroen Dungelman helpt u graag verder met het stellen van kritische vragen.

Zelf aan de slag? De in company training afwegingskader CO2-neutraal helpt u ook bij dit proces. Hier legt u een gemeenschappelijke basis en werkt u toe naar een afwegingskader.