Onderzoek: Nationale prestatieafspraken in begroting 2023-2027
Woningcorporaties staan op het punt hun begroting 2023-2027 af te ronden. Wij hebben hen gevraagd in hoeverre de Nationale prestatieafspraken in de begroting zijn opgenomen. 60% van de corporaties heeft 80%-100% van de opgaven van de Nationale prestatieafspraken opgenomen in de begroting 2023 – 2027. De overige 40% (aanzienlijk) minder. Beschikbare locaties en vergunningen zijn de belangrijkste voorwaarden voor het realiseren van nieuwbouwproductie. Dit blijkt uit een recent onderzoek onder circa negentig woningcorporaties die hebben deelgenomen aan de enquête van Finance Ideas.
60% heeft de Nationale prestatieafspraken grotendeels opgenomen in de begroting
Voor woningcorporaties is dit de eerste begroting na de lancering van de Nationale prestatieafspraken eind juni 2022. Een deel van de afspraken is helder, andere onderdelen zijn nog in ontwikkeling. Bijna zes op de tien corporaties schat tussen de 80% en 100% van de opgaven van de Nationale prestatieafspraken opgenomen te hebben in de begroting. De overige 40% schat een (aanzienlijk) kleiner deel van de opgaven te hebben ingerekend.
Beschikbare locaties en vergunningen blokkade voor nieuwbouwproductie
De woningbouwproductie wordt momenteel uitgewerkt in Woondeals. De beschikbaarheid van locaties (85%) en vergunningen (44%) zijn de grootste voorwaarden die corporaties stellen voor nieuwbouwproductie. De Nationale prestatieafspraken zetten in op flexwoningen om een deel van de problematiek over vergunningen en locaties te omzeilen. Bijna 60% van de corporaties heeft meer flexwoningen opgenomen in de huidige begroting ten opzichte van de vorige begroting. Dit lijkt – nog steeds – onvoldoende gezien de ambities uit de Nationale prestatieafspraken.
Balanceren tussen ambitie en realisme
Corporaties balanceren in de begroting tussen ambities en realisme. Ze zijn voor het invullen van de ambities van de Nationale prestatieafspraken afhankelijk van externe partijen zoals gemeenten, provincies, ontwikkelaars en bouwers. Recente macro-economische ontwikkelingen zorgen ervoor dat de financiële grenzen sneller in zicht komen. Het is dus niet onverwacht dat een deel van de opgaven nog geen plek heeft gevonden in de begroting.
Noot voor de redactie
De uitgebreide resultaten van de respondenten zijn hieronder te vinden. Voor een toelichting kunt u contact opnemen met Daan Vrijmoet van Finance Ideas, bereikbaar op 06-24097445 of per mail daan.vrijmoet@finance-ideas.nl.
Uitgebreide resultaten enquête
Hieronder worden de individuele vragen toegelicht.
Hoeveel van de opgaven uit de Nationale prestatieafspraken (nieuwbouw, renovatie, verduurzaming en onderhoud) zijn verwerkt in de actuele meerjarenbegroting (schatting)?
Op 30 juni heeft Aedes de Nationale prestatieafspraken getekend. Het begrotingsproces was op dat moment voor veel corporaties al gestart. Bijna 60% van de corporaties schat tussen de 80% en 100% van de opgaven van de Nationale prestatieafspraken opgenomen te hebben in de begroting. De overige 40% schat een (aanzienlijk) kleiner deel van de opgaven te hebben ingerekend.
Aanpassingen in het investeringsprogramma en interne sturing
Heeft de eis van Aw geleid tot een aanpassing van het investeringsprogramma in de dPi, investeringsprogramma en interne sturing?
De realisatie van de opgaven door woningcorporaties, blijft al jaren achter bij de prognoses. ILT-Aw verwacht in de MJB 2023-2027 een toelichting op de realiseerbaarheid van het investeringsprogramma zoals opgenomen in de begroting. Om vertragingen op te kunnen vangen, sturen corporaties soms intern op een vollere ontwikkelpijplijn dan opgegeven in de formele prognose.
Bijna 80% van de woningcorporaties hebben het investeringsprogramma niet aangepast om de realiseerbaarheid te verhogen. Voor interne sturing is dit bijna 90%. Indien het programma wel is aangepast betreft dit met name het verlagen van de nieuwbouwproductie.
Realiseerbaarheid van nieuwbouwproductie
Ben je van plan om bij de formulering van de Woondeal eind 2022 en bij het doen van je bod voor de prestatieafspraken in 2023, voorwaarden te stellen ten aanzien van:
De realiseerbaarheid van de begroting is deels afhankelijk van andere partijen. Corporaties hebben beperkt eigen grondlocaties ter beschikking en zijn dus afhankelijk van gemeenten of ontwikkelaars. Vergunningsprocedures lopen lang en de recentelijke stikstofuitspraak zal bij nieuwe projecten voor verdere vertraging zorgen.
Beschikbaarheid van bouwlocaties blijft de grootste knelfactor bij de realiseerbaarheid van de Nationale prestatieafspraken. 85% van de respondenten is van plan bij de formulering van de Woondeal voorwaarden te stellen ten aanzien van de beschikbaarheid van bouwlocaties.
Flexwoningen voor korte termijn resultaat
Ligt het percentage flexwoningen van de totale nieuwbouwambitie in de MJB 2023 – 2027 hoger dan in de MJB 2022 – 2026?
De vergunningsprocedures voor nieuwbouwwoningen zijn intensief en de Nationale prestatieafspraken zetten in op flexwoningen om op korte termijn resultaat te boeken. In het voorjaar bleek uit onderzoek van de Taskforce dat woningcorporaties plannen hebben ingediend om 2.400 flexwoningen te realiseren.
Woningcorporaties verkregen in 2021 een vergunning voor de plaatsing van 729 tijdelijke woningen. Om de 15.000 flexwoningen per jaar uit de Nationale prestatieafspraken te realiseren, wordt deels naar woningcorporaties gekeken. Vier van de tien corporaties geeft aan geen verhoging te hebben doorgevoerd ten opzichte van de vorige meerjarenbegroting. Van zes op de tien corporaties die wel flexwoningen inrekenen, is bij het merendeel het aandeel in de totale ontwikkelportefeuille relatief beperkt.
Blik op de toekomst
Zijn de Nationale Prestatieafspraken en de Woondeals die eind 2022 gesloten worden, voor jouw corporatie een reden om de portefeuillestrategie te evalueren?
De Nationale prestatieafspraken zijn eind juni 2022 gepubliceerd. Isoleren naar de standaard, op korte termijn wegwerken van E, F, G-labels, flexwoningen, geclusterde woonvormen en ambities in de middenhuur vragen bij veel corporaties aanpassing van huidig beleid. Nu het begrotingsproces bijna is afgerond, gaan corporaties op grote schaal de huidige portefeuillestrategie evalueren. Ruim 50% doet dit zeker en 22% overweegt een evaluatie uit te voeren. Hierdoor ontstaat een scherper beeld van hoe corporaties in de toekomst omgaan met opgaven rondom nieuwbouw, renovatie, verduurzaming, flexwoningen, geclusterde woonvormen en middenhuur.
"*" geeft vereiste velden aan
