Wonen Zuid: “De overstroming vond plaats op een onverwachte plek”

Voor Wonen Zuid staat de zomer van 2021 in het geheugen gegrift. Na vijf dagen van aanhoudende regen trad de Geul buiten haar oevers. Gevolg: straten, kelders en huizen liepen onder. Hierdoor hebben veel inwoners van Valkenburg, waaronder huurders van Wonen Zuid, hun huis tijdelijk moeten verlaten. Wat kunnen andere corporaties hiervan leren?

In gesprek met Vincent Jansen (directeur financiën en bedrijfsvoering), Ton Paffen (manager onderhoud en renovatie), Michel Brauns (senior beleidsmedewerker en programmaregisseur duurzaamheid), Hubert Reumkens (manager administratie en verslaglegging) en Ralph Bogers (concerncontroller) blikken we terug op de overstromingen van 14 juli 2021.

Welke acties ondernam Wonen Zuid toen de eerste noodberichten binnenkwamen? Wat is de totale schade geweest? Hoe zag het proces eruit na de ramp? En welke lessen neemt Wonen Zuid mee naar de toekomst?

Waarom had de overstroming zo’n grote impact?

De overstroming kwam als een complete verrassing, omdat het plaatsvond op een plek waar we het niet verwachtten. We hebben een aantal een- en meergezinswoningen aan en rondom de Maas. In die gebieden waren we bedacht op de kans op overstromingen. Maar met het scenario waarbij de Geul uit haar oevers trad, hadden we geen rekening gehouden. In totaal zijn iets meer dan tweehonderd woningen getroffen. Deze woningen waren gelegen in het centrum van Valkenburg, op en rondom het Berkelplein, vlakbij de Geul.

Wat doe je in zo’n situatie dan als eerste?

Het crisisteam kwam direct bij elkaar na de eerste nieuwsberichten en belletjes van huurders. Collega’s zijn vervolgens naar het gebied gegaan om te helpen. Daar werd duidelijk hoe ernstig de situatie was. Alleen de politie, brandweer en andere hulpdiensten mochten het gebied betreden. Er was dus weinig wat we ter plekke konden doen. Wel konden we alvast voorsorteren op het moment dat de gebieden weer vrij werden gegeven. Er was binnen Wonen Zuid een crisisplan beschikbaar, maar geen draaiboek voor specifieke situaties rondom wateroverlast. Onder druk van de snel veranderende omstandigheden moest er dus een spoedplan gecreëerd worden. Onze prioriteit lag daarin bij onze eigen huurders. Sommigen van hen kozen ervoor in de woning te blijven, ondanks de dreiging van het water. Ook vonden wij het erg belangrijk dat Wonen Zuid alternatieve woonruimtes kon aanbieden aan mensen die geëvacueerd moesten worden uit het getroffen gebied. Uiteindelijk zijn we die eerste dagen primair bezig geweest met het opvangen van mensen en het uitvoeren van de eerste herstelwerkzaamheden.

Wat voor vastgoedschade hadden jullie?

De benodigde herstelwerkzaamheden waren groot. Een concreet voorbeeld: in de ondergelopen kelders van enkele van onze complexen stonden de liftinstallaties. Deze liftinstallaties waren kapot door een overvloed aan water. Het vervangen van liftinstallaties, naast de overige vastgoedtechnische schade, heeft geleid tot een aardige rekening. In totaal hebben de herstelwerkzaamheden geresulteerd in een rekening van circa € 3 miljoen. Bij deze berekening laten we de arbeidsuren van onze werknemers voor het gemak even buiten beschouwing, want die zijn nog een jaar bezig geweest met de naweeën van de overstromingen.

Een verzekeringskwestie dus?

Dat is lang onzeker geweest. Het schadebedrag werd aanvankelijk geschat op € 2,3 miljoen. Later bleek dat er nog eens
€ 600.000 aan schade was blijven hangen in de administratie. Dit bedrag werd niet vergoed vanuit onze standaardverzekering. Uiteindelijk zijn de overstromingen uitgeroepen tot een natuurramp, waardoor we alle schade konden verhalen op het rampenfonds. Wel zijn de ‘bonnetjes’ nodig om het volledige bedrag vergoed te krijgen. Een grote administratieve last om alle betaalstromen na te lopen en de totale schade vergoed te krijgen. Het hele proces heeft een jaar geduurd.

Hoe verliep de samenwerking met gemeenten en andere stakeholders?

De brandweer en hulpverleners hebben voortreffelijk werk geleverd met de directe hulp aan onze huurders. Na die eerste hulp stonden we er als Wonen Zuid alleen voor. De gemeente bekommert zich in een dergelijke noodsituatie in eerste instantie om de particuliere huurders en woningeigenaren. De corporatie wordt gezien als een grote jongen die zelf zijn broek op kan houden. Een belangrijke les dus. Wel was er veel samenwerking voor het schoonmaken van het openbaar gebied. Meerdere partijen namen deze taak op zich, waardoor snel vooruitgang werd geboekt.

Welke maatregelen hebben jullie na de overstromingen genomen?

We hebben een aantal lessen geleerd en enkele maatregelen genomen:

1. Ons crisisplan is aangescherpt waardoor we nu een stappenplan en heldere rolverdeling hebben.
2. Er is een betere bereikbaarheidsdienst opgezet bij calamiteiten, zodat ons personeel bereikbaar is.
3. Bij calamiteiten maken we nu een specifiek project aan om alle met de calamiteit samenhangende kosten separaat te registreren.
4. Bij verduurzamingsprojecten halen we de technische apparatuur uit kelders.
5. We hebben beleid ontwikkeld op het gebied van klimaatverandering en klimaatadaptatie.

Heb je tot slot nog advies voor andere corporaties?

Zeker! We adviseren elke corporatie om zich goed voor te bereiden op dit soort situaties. Identificeer klimaatrisico’s en analyseer deze in je hele werkgebied om verrassingen te voorkomen. Dit soort zaken krijgt misschien geen prioriteit en uiteraard hoop je dat het nooit meer zal plaatsvinden. Maar weerextremen komen steeds vaker voor. Als je niet voorbereid bent, zijn de gevolgen veel groter en moet je alles onder druk regelen. Werk dus aan een crisisplan met duidelijke stappen en een heldere rolverdeling.

Verder nog een praktisch advies: maak bij calamiteiten een specifiek project aan om alle kosten op één plaats te registreren en doorbreek hier de reguliere (administratieve) processen. Dat scheelt veel uitzoekwerk achteraf. Het was een intensieve periode, vooral voor onze huurders. We kijken met veel trots terug op hoe onze collega’s klaar stonden voor onze huurders.

Heeft u vragen over deze lessen of de impact van klimaatrisico’s?

Heeft u vragen aan de hand van dit interview en wilt u verder spreken met Wonen Zuid over wat zij hebben geleerd? Neem dan contact op met Michel Brauns of Vincent Jansen.

Wilt u aan de slag met de impact van klimaatrisico’s in strategische plannen? Lees hier meer over de klimaatrisico-scan of neem contact op met Victor Burger.