RvC’s opgelet: Is uw paradigma ook verkleefd?

Een titel die niet direct uitnodigt om er eens lekker voor te gaan zitten. Toch is het nuttig om kennis te nemen van ‘paradigmaverkleving’. ILT-Aw heeft eind september 2019 het onderzoek Kracht en Tegenkracht gepubliceerd. Het rapport maakt duidelijk dat paradigmaverkleving een belangrijke rol gaat spelen in het toezicht op woningcorporaties de komende jaren.

Paradigmaverkleving

De belangrijkste conclusie van het rapport is dat niet de zittingsduur van de bestuurder, maar paradigmaverkleving het voornaamste risico is dat beheerst dient te worden om het risico op falend optreden door bestuurders en het ontbreken van een tegenkracht te verkleinen.

Bestuurders worden overspoeld met informatie. Een stelsel van overtuigingen (paradigma) stelt bestuurders in staat complexiteit te verminderen om te komen tot acties en besluitvorming. Dit stelsel ontwikkelt zich doordat mensen continue leren. Als dit leerproces stilvalt en de overtuigingen vast komen te staan, treden er risico’s op. Paradigmaverkleving wordt gedefinieerd als de mate waarin de bestuurder zich vereenzelvigt met zijn stelsel van overtuigingen.

ILT-Aw heeft naast het rapport een samenvatting gepubliceerd, waarin wordt stilgestaan bij de risico’s van paradigmaverkleving en de effecten hiervan. Verplichte kost voor alle bestuurders en RvC’s. Dit artikel herhaalt deze punten niet, maar staat stil bij een aantal zaken dat opvalt.

RvC centraal

De insteek is de paradigmaverkleving van de bestuurder en wat dit betekent voor de RvC. Echter, ook bij de RvC leeft het risico op paradigmaverkleving! Het rapport concludeert dat RvC leden zich weinig bewust lijken van het “risico dat ze zelf verkleefd waren aan het leidende paradigma van de bestuurder en de organisatie waar ze toezicht op hielden”. RvC leden zijn zich wel bewust van verschillende aspecten en fases van de risico’s van verkleving, maar vooral op basis van andere organisaties en ervaringen. Het rapport stelt keihard: blind zijn voor het risico zelf verkleefd te zijn, is een voorwaarde om verkleefd te zijn en te blijven. Hier moeten RvC’s zich wat van aantrekken. Een eerlijk gesprek hierover op basis van dit rapport is een eerste stap naar bewustwording van dergelijke risico’s in de eigen organisatie. Het rapport bevat veel concrete opmerkingen waarmee RvC leden aan de slag kunnen of beter gezegd moeten.

Eenvoudige oplossingen?

Het onderzoek roept niet op tot nieuwe procedures of protocollen. De kern van de oplossingen is bewustwording en het bespreekbaar maken. Dit klinkt eenvoudig, maar is het niet. Het rapport benadrukt de noodzaak om expliciet uit te gaan van een defensieve en irrationele neiging van de mens. Als je dit gedrag normaal vindt en accepteert, kan je organiseren hoe hiermee om te gaan. In het rapport wordt opgeroepen tot twee gesprekken in de sector:

• “Het reflexieve gesprek binnen RvC’s over de werkgeversrol, het evalueren van het strategisch functioneren van de bestuurder en de kwaliteit van de RvC besluitvorming m.b.t. dit besluit;
• Het reflexieve gesprek in de gehele sector over de eigen individuele paradigmaverkleving en over het samen beheersen van individuele en collectieve paradigmaverkleving.”

Handelen uit vertrouwen en uitgaan van rationeel en objectief handelen is onvoldoende voor het organiseren van tegenkracht. Accepteren en bespreekbaar maken van de spanningen en risico’s van verkleving binnen de RvC en tussen RvC en bestuurder is een noodzakelijke, maar lastige opgave.

De rol van recruitment in dit proces

De uitkomsten van het rapport gaan ongetwijfeld een rol spelen in de gesprekken van Aw met aankomende bestuurders en RvC leden. Het onderkennen van het risico en het organiseren van voldoende tegenkracht is een randvoorwaarde voor het vervullen van bestuursfuncties. Interessant is ook de rol die recruitmentbureaus hierbij kunnen spelen in positieve en negatieve zin. De meeste plaatsingen in de sector worden door een handvol bureaus gedaan. In het verleden hoorde ik de volgende opmerking van een afgewezen kandidaat: “Ik ben kritisch en daar hadden ze er al één van in de RvC.” Ik hoop dat deze tijden definitief achter ons liggen. Kritisch zijn is niet gelijk aan tegenwerking. Tegenkracht is een essentieel onderdeel bij het besturen van een corporatie, net zoals samenwerking.

Uw kennis vergroten met een opleiding?

Voor het RvC lid is het belangrijk voldoende op de hoogte te blijven van de diverse ontwikkelingen in de corporatiesector. Specifiek voor RvC leden verzorgen we verschillende trainingen. Van verduurzamingsstrategie, financiële sturing tot risicomanagement. Bekijk het overzicht.