Verduurzaming van zorgvastgoed: welke middelen zijn beschikbaar?

De verduurzamingstransitie in de zorgsector vraagt om forse investeringen. In de Green Deal 3.0 van november 2022 wordt gestreefd naar 55% minder directe CO2-uitstoot in 2030 (t.o.v. 2018) en klimaatneutrale zorg in 2050. De goede weg is door veel instellingen al ingeslagen, maar het gaat nog relatief langzaam. Dat heeft onder andere te maken met de wijze van bekostiging. In dit artikel schetsen we welke vergoedingen zorginstellingen (kunnen) ontvangen in het kader van verduurzaming. Ook benoemen we een aantal knelpunten en geven we tips voor het rekenen aan investeringsprojecten. Daarbij ligt de focus vooral op de langdurige zorg.

Structurele bekostiging vanuit NHC is ontoereikend

De bekostiging van vastgoed in de langdurige zorg vindt primair plaats via de zogeheten normatieve huisvestingscomponent (NHC). Met ingang van 2019 zijn de NHC-tarieven verhoogd om zorginstellingen te compenseren voor de gevolgen van gewijzigde regelgeving op het gebied van duurzaamheid. Hieraan lag een rapport van TNO ten grondslag, waarin de effecten van de gewijzigde duurzaamheidseisen zijn berekend op +4,1% van de investeringskosten. Voor de forensische zorg en gespecialiseerde GGZ (buiten de Wlz) zijn de investeringsbedragen in de NHC-tarieven in één keer verhoogd (4,1% in 2019). Voor de langdurige zorg wordt de verhoging over een periode van dertig jaar doorgevoerd (0,18% per jaar in de periode 2019-2048).

Duurzaamheidsinvesteringen staan onder druk

De tijd heeft ondertussen niet stilgestaan. De duurzaamheidseisen voor gebouwen (waaronder zorgvastgoed) zijn verder aangescherpt. Sinds 2021 moeten de vergunningaanvragen voor nieuwbouw voldoen aan de eisen voor Bijna Energieneutrale Gebouwen (BENG). Uit de beleidsregel inzake de NHC blijkt dat deze ontwikkeling en de gevolgen daarvan in 2019 reeds werden onderkend: “Een vervolgstap naar hogere eisen (‘BENG’ en uiteindelijk ‘nul op de meter’) ligt in het verschiet. Ook daarvan heeft TNO een inschatting gemaakt (+6% van de investeringskosten).”

Hoewel de eisen dus verder zijn aangescherpt, wordt daar in de NHC tot op heden echter geen rekening mee gehouden (ondanks de indicatie van TNO). Dit leidt ertoe dat duurzaamheidsinvesteringen in toenemende mate onder druk komen te staan. In samenhang met de verwachte herijking van de NHC in 2024 wordt weliswaar overwogen om de duurzaamheidsopslag van 0,18% per jaar naar voren te halen, maar dit levert per saldo geen additionele (maar alleen eerder beschikbare) middelen op.

Incidentele regelingen brengen onzekerheid met zich mee

Betekent dit dat er in het geheel geen additionele compensatie voor duurzaamheidsinvesteringen beschikbaar is? Nee, dat is gelukkig niet het geval. Er zijn meerdere subsidieregelingen waar zorginstellingen nu al een beroep op kunnen doen. Voorbeelden hiervan zijn de regeling Duurzaam Maatschappelijk Vastgoed (DUMAVA) van Binnenlandse Zaken, de SDE++ regeling van Economische Zaken of regelingen van I&W op het gebied van circulariteit en mobiliteit.

Verder heeft het kabinet in de recent gepubliceerde voorjaarsnota aangekondigd dat er eenmalig € 42 miljoen (voor de periode 2023-2026) beschikbaar wordt gesteld om de zorg te verduurzamen. De details hiervan moeten nog worden uitgewerkt. Daarnaast is een deel van de middelen uit het Klimaatfonds (€ 2,75 miljard van de in totaal € 35 miljard) gereserveerd voor maatschappelijk vastgoed. Voor de zomer zal hier vanuit VWS meer duidelijkheid over komen.

Een heikel punt is en blijft echter dat incidentele subsidieregelingen veel administratieve lasten en onzekerheid met zich meebrengen. Ter illustratie: de eerste ronde van de DUMAVA regeling (€ 150 miljoen) was in één dag direct al ruim overtekend (€ 285 miljoen). Een project komt dus niet per definitie in aanmerking voor subsidie, terwijl er vanuit de structurele bekostiging (NHC) onvoldoende middelen beschikbaar zijn voor duurzaamheidsgerelateerde investeringen.

Tips voor het rekenen aan investeringsprojecten

Samenvattend: de beschikbare middelen voor duurzaamheid vanuit de bekostiging zijn op dit moment ontoereikend. Hopelijk komt hier binnen afzienbare tijd verandering in. Maar wat kunt u nu zelf al doen? Onderstaand drie tips met betrekking tot het rekenen aan duurzaamheidsinvesteringen:

1. Bereid u tijdig voor op aangekondigde subsidieregelingen. Veelal geldt het ‘first come, first served’ principe. Dit betekent concreet dat u nu al kunt nadenken over projecten die in aanmerking komen voor de volgende ronde van de DUMAVA regeling, die in september 2023 van start gaat.
2. Sluit zoveel mogelijk aan op natuurlijke momenten. Differentieer in duurzaamheidskeuzes, afhankelijk van de verwachte resterende exploitatieperiode en het toekomstperspectief van het complex. Zoek naar de combinatie met de grootschalige renovatie die al gepland staat.
3. Hanteer in de investeringsbeoordeling een bredere scope dan de NHC. Duurzaamheidsinvesteringen leiden over het algemeen tot lagere energielasten. De vergoeding voor energielasten vanuit de bekostiging komt echter vanuit de component materieel (en dus niet vanuit de NHC). Een integrale benadering geeft het meest reële beeld.

Meer weten over investeringsbeoordelingen?

Wilt u aan de slag met dit onderwerp? Wij ondersteunen zorginstellingen bij investeringsafwegingen of bij de financiële doorrekening en/of beoordeling van businesscases. Wilt u eens sparren over uw mogelijkheden en de juiste aanpak? Stel uw vraag via onderstaand formulier of neem vrijblijvend contact op met Corstiaan Verweij.

Heeft u behoefte aan meer verdieping over dit onderwerp? Tijdens de training Vastgoedsturing en investeren ontvangt u in één dag handvatten voor een investeringsbeoordeling en tips om te komen tot een verantwoord investeringskader.