Financieel resultaat onder druk, waardering patiënten en cliënten stijgt

Binnen alle deelsectoren van de zorg staan de marges van zorginstellingen onder druk. Ondanks een verslechtering van het resultaat is de waardering van cliënten blijvend hoog. De patiënttevredenheid laat zelfs in alle deelsectoren een stijging zien ten opzichte van het voorgaande jaar. Ook de solvabiliteit is voor alle deelsectoren de laatste jaren sterk verbeterd. Het is echter de vraag of het voldoende is om de financiële consequenties van COVID-19 op te vangen en de benodigde investeringen te realiseren. Dit blijkt uit de resultaten van de ZorgRating benchmark, een onderzoek waarbij 700 zorginstellingen op 16 financiële en operationele variabelen zijn geanalyseerd.

Alarmerend beeld voor de investeringsindicator

In alle sectoren is in 2019 een verslechtering van het financieel resultaat te zien. De verpleging en verzorging is de enige sector die gemiddeld een financieel resultaat hoger dan 2% weet te realiseren. Ook de operationele ratio’s gerelateerd aan personeel laten een verslechtering zien. Stijgend ziekteverzuim, stijgend personeelsverloop en een stijgend aandeel personeel niet in loondienst binnen alle sectoren zijn indicatoren dat het toekomstig resultaat mogelijk verder onder druk komt te staan. Een verslechtering van het resultaat zet de toekomstige investeringscapaciteit onder druk, terwijl alle deelsectoren juist een investeringsbehoefte kennen. De investeringsindicator binnen ZorgRating geeft voor veel sectoren, maar met name de GGZ sector, een alarmerend beeld.

Verpleging en verzorging kent lager resultaat door toenemende arbeidsproblematiek

De verpleging en verzorging wordt gekenmerkt door een beperkte omzet per instelling en het relatief grote aantal zorginstellingen dat in deze deelsector actief is. De financiële ratio’s laten een wisselvallig verloop zien. De omzet laat een forse stijging van bijna 10% zien. Dit wordt voor ongeveer de helft veroorzaakt door de extra kwaliteitsmiddelen die zijn toegevoegd aan het wettelijk budget. De resterende omzetstijging kan worden verklaard door indexatie van de tarieven, compensatie voor CAO effecten en algehele groei van plekken in de verpleging en verzorging. De resultaatratio en de DSCR laten ondanks de omzetstijging een licht negatieve ontwikkeling zien. Met een resultaat van 2,3% is de verpleging en verzorging de enige sector in de zorg die boven de 2% scoort. Met ziekteverzuim (6,8%), personeelsverloop (14,5%) en aandeel PNIL (6,9%) behoort de verpleging en verzorging echter tot de slechtst scorende van de zorgsectoren. In combinatie met een dalende efficiency ratio kan dit leiden tot toekomstige financiële druk. De negatieve trend die rond het personeel waarneembaar is, lijkt vooralsnog niet tot uitdrukking te komen in de patiënttevredenheidsscore. Deze is met een lichte stijging naar 8,2, samen met de ziekenhuizen, de hoogste van alle sectoren.

Gehandicaptenzorg ziet sterkste daling van het financieel resultaat

Na jaren van financiële stabiliteit lijkt 2019 een omslagpunt te zijn voor de gehandicaptenzorg. Ondanks een forse omzetstijging daalt het resultaat voor het eerst sinds vijf jaar onder de 2,0%. Dit lijkt met name verklaard te worden door de stijgende personeelslasten. De gehandicaptenzorg kent de grootste stijging van personeel niet in loondienst (van 5,9% naar 6,9%). Ook het stijgende personeelsverloop (van 11,5% naar 11,9%) en het hoog ziekteverzuimpercentage (6,5%) zijn twee indicatoren dat het resultaat in de toekomst mogelijk verder onder druk komt te staan. De solvabiliteit vertoont de laatste jaren echter een stijgende lijn. Met een solvabiliteit van 43,7% kent de gehandicaptenzorg de beste solvabiliteitspositie van alle zorgsectoren.

Ruim één derde van de geestelijke gezondheidszorg heeft zwakke kredietwaardigheid

De geestelijke gezondheidszorg is al een aantal jaren financieel erg fragiel. De kredietwaardigheid ten opzichte van de andere deelsectoren ligt aanzienlijk lager en is ook dit jaar verder afgenomen. Ruim een derde van de sector valt onder de categorie ‘zwakke kredietwaardigheid’ en kent daarmee een ZorgRating van B+ of lager. De financiële ratio die dit jaar het meest in het oog springt is het dalende resultaat. Deze is in vier jaar tijd gedaald van 3,1% naar 1,9%.  Het personeelsverloop van 14,5% is blijvend hoog en daarnaast laten zowel het ziekteverzuim als het aandeel personeel niet in loondienst een stijging zien ten opzichte van 2018. De solvabiliteit laat daarentegen al vanaf 2015 een stijgende lijn zien (van 32,2% naar 39,2%). Een mogelijke verklaring hiervoor kan zijn dat er de laatste jaren relatief weinig is geïnvesteerd. De geestelijke gezondheidszorg kent van alle sectoren de laagste boekwaarde / aanschafwaarde ratio, wat een indicatie is voor verouderd vastgoed.

Ziekenhuiszorg bouwt vermogenspositie verder uit

De ziekenhuiszorg kenmerkt zich door een relatief beperkte spreiding en weinig instellingen die groot van omvang zijn. De mediaan van de sector bedraagt circa € 240 miljoen per instelling. Aanzienlijk groter dan bijvoorbeeld de mediaan van de verpleging en verzorging van circa € 31 miljoen per instelling. De ziekenhuiszorg laat al jaren een stijgende lijn zien ten aanzien van de solvabiliteit. Deze is tussen 2015 en 2019 gestegen van 23% naar ruim 33%. Het resultaat in de sector ligt met 1,7% net als vorig jaar onder het gewenste rendement van 2%. Ook de daling van de DSCR, de current ratio en de relatief lage investeringsindicator vragen aandacht. De toenemende arbeidsproblematiek, weerspiegeld door het stijgende ziekteverzuim en het aandeel personeel niet in loondienst, leiden mogelijk tot een aanhoudende druk op het financieel resultaat. Samen met de verpleging en verzorging kent de sector desalniettemin een relatief hoge patiënttevredenheid (8,2).

Over ZorgRating

De uitgebreide resultaten van de vier deelsectoren zijn terug te vinden in de volledige benchmark. Hierin is per deelsector de spreiding van de ratings en de ZR-matrix weergegeven. De ZorgRating benchmark is voor de elfde keer uitgevoerd door Finance Ideas. Door zestien financiële en operationele ratio’s te berekenen en te wegen tot een individuele ZorgRating is het mogelijk zorginstellingen over de afgelopen vijf jaar met elkaar te vergelijken.

Bekijk de hele Benchmark ZorgRating 2020