Investeringscapaciteit in de zorg: EBITDAR als maatstaf

De zorgvraag groeit, maar de tarieven staan onder druk en personeel is schaars. Voor een toekomstbestendige zorg moeten zorgaanbieders investeren. Maar is er eigenlijk wel voldoende investeringscapaciteit? En hoe kan een zorgaanbieder zich voorbereiden op de toekomstige investeringsopgave? De EBITDAR-marge wijst u de weg.

EBITDAR als indicator voor investeringsruimte

Om de haalbaarheid van een investeringsprogramma te bepalen is de EBITDAR^[1] een effectief sturingsmiddel. De EBITDAR is een benadering voor de vrije kasstromen van een zorgaanbieder en geeft aan hoeveel ruimte een zorgaanbieder heeft voor afschrijvingen, rente en huur. In een eerder artikel (van resultaatsturing naar EBITDA-sturing) leggen we uit dat een bepaald niveau van de EBITDAR nodig is om toenemende kapitaallasten te kunnen dragen en tegelijkertijd een positief streefresultaat te realiseren. Door te sturen op een toekomstbestendig EBITDAR-niveau kan een zorgaanbieder tijdig voorsorteren op de nieuwbouw. Met een voorbeeld laten we zien hoe het werkt.

Rekenvoorbeeld met de EBITDAR

Zorginstelling X heeft een EBITDAR van 8% en de kapitaallasten bedragen 6% van de omzet. Zij is voornemens om over vijf jaar een grootschalige vervangende nieuwbouw te realiseren. Dit leidt tot hogere afschrijvingen en rentelasten en de kapitaallasten komen op 9% van de omzet te liggen. Zorgaanbieder X moet de EBITDAR met 3% verbeteren om nog steeds een resultaat van 2% te realiseren.

Figuur 1: Relatie EBITDAR-marge met ontwikkeling kapitaallasten (voorbeeld)

Huren of leasen als alternatief

Voor een financierbare investering moet een zorgaanbieder uiteraard voldoende liquiditeit en eigen vermogen hebben. Indien dit niet het geval is, kan zij er ook voor kiezen om het gebouw of de equipment te huren of te leasen. Ook in een huursituatie stijgen de kapitaallasten en is de EBITDAR de knop waar een zorgaanbieder aan kan draaien.

Dalende structurele EBITDAR-marge leidt tot lager investeringsniveau

Nederlandse zorginstellingen zien hun structurele marge jaar op jaar dalen. De EBITDAR-marge, een graadmeter voor de effectiviteit van de zorgexploitatie, is de laatste tien jaar gedaald van 15% van de omzet naar 10,7% van de omzet. De grootste daling is te zien bij de ziekenhuizen. Hier is de EBITDAR-marge gedaald van ruim 16% in 2010 naar 9% in 2021. De daling is een gevolg van druk op de tarieven (onderhandelbaarheid) in combinatie met kostenstijgingen (o.a. door krapte op de arbeidsmarkt).

Om bij een dalende operationele marge onder aan de streep alsnog een positief resultaat te realiseren, moeten zorginstellingen de jaarlijkse investeringen terugschroeven. Deze trend zie je terug in de cijfers. De gemiddelde investeringsratio als percentage van de omzet is tussen 2010 en 2021 gedaald van 8% naar 5%.  

Uitdaging voor investeringen

Investeringen in vastgoed, ICT en (medische) inventaris zijn cruciaal om de zorg toekomstbestendig te maken. Jammer genoeg zijn dit ook de eerste uitgaven die zorginstellingen schrappen of uitstellen bij financiële krapte. Mede vanwege de lage rentes waren in het verleden de nodige investeringen alsnog haalbaar met een acceptabel resultaat. De recent gestegen marktrente, in combinatie met de sterk gestegen bouwkosten, vormen echter een uitdaging voor toekomstige investeringen.

Figuur 2: Ontwikkeling EBITDAR-marge

Figuur 3: Ontwikkeling investeringsratio

Staat materiële vaste activa bepaalt of uw resultaat ‘gezond’ is

Het gemiddelde resultaat in de sector ligt anno 2021 nog altijd rond de 2%. Betekent dat dan dat de zorgsector financieel gezond is? Dat hangt voor een deel af van de staat van uw materiële vaste activa. Als uw zorginstelling jaar op jaar een positief resultaat weet te realiseren, maar er tegelijkertijd sprake is van achterstallig onderhoud of verouderd bezit, dan is er geen sprake van een duurzaam resultaat. Een structurele verbetering van de EBITDAR is dan nodig om het investeringsniveau weer op peil te krijgen en om de  investeringen uit te voeren die nodig zijn om ook in de toekomst kwalitatief goede zorg te kunnen verlenen. In de begroting is het daarom raadzaam om niet alleen te kijken naar het benodigde resultaat voor het volgende jaar, maar ook naar het EBITDAR-niveau dat nodig is om in de toekomst een gezond resultaat over te houden.

Heeft u vragen over de EBITDAR van uw zorginstelling?

Heeft u vragen over de EBITDAR, over de investeringscapaciteit van uw zorginstelling of wilt u sparren over uw specifieke situatie? Neem vrijblijvend contact op met Daan van Houtum. Ons team ondersteunt zorginstellingen op het gebied van financiële sturing.

Heeft u een investeringsopgave en bijbehorende financieringsbehoefte? Dan is de eerste stap het opstellen van een meerjarenprognose om uw toekomstige investeringscapaciteit te bepalen.

_{[1] De EBITDAR (Earnings Before Interest Taxes Depreciation and Rent) representeert de EBITDA gecorrigeerd voor huur. De EBITDAR-marge geeft daarmee een beter beeld van de vrije kasstroom uit de zorgexploitatie (ook wel de effectiviteit) en maakt zorginstellingen op dit onderdeel beter vergelijkbaar.}