Duurzaamheidssubsidies: rent u er ook achteraan?

Laat ik maar meteen met de deur in huis vallen. Ik snap het niet meer. We zijn als Nederlanders een bijzonder volkje dat er om bekend staat dat we zuinig zijn. Geld is er niet om te laten rollen maar om te sparen, aldus Trouw. Het CBS constateert dat de meeste mensen die energie besparen, dat doen vanwege de kosten. En toch lijkt er een kentering te komen. Waar duurzaamheid eerst (te kort door de bocht) alleen geassocieerd werd met energie besparen, zijn we heden ten dage in een soort van opwekkingshype terecht gekomen.

De energiebehoefte wordt niet duurzaam ingevuld

Het grootste probleem van onze energiebehoefte is dat deze niet duurzaam wordt ingevuld. Als alle elektriciteit en al het gas duurzaam en CO2-neutraal zou worden opgewekt hadden we nu niet de discussie over het verduurzamen van onze energievoorziening, het stoppen met het gebruiken van Gronings gas en het sluiten van de kolencentrales. De oplossing lijkt daarom simpel; zo veel mogelijk duurzame energie opwekken. Dat gebeurt echter niet vanzelf.

Subsidies als oplossing

Ooit heeft onze overheid bedacht dat subsidies de oplossing zijn om Nederland hierbij te helpen. Een subsidie (van het Latijn: subsidium: ondersteuning, hulp, bijstand) is een tijdelijke bijdrage ten behoeve van het starten van een activiteit waarvan het economische belang niet direct voor de hand ligt. Hier ligt direct het probleem. Als het economisch belang van een te starten activiteit wel voor de hand ligt, noemen we het een investering. Blijkbaar is dus het opwekken dan duurzame energie geen goede investering en moet subsidiegeld bijdragen aan investeringen in duurzame opwekking.

De cyclus van subsidies

De overheid stimuleert op verschillende manieren via een willekeur aan subsidies allerlei zaken die bijdragen aan wat zij vindt dat bijdraagt aan een beter (leef)klimaat. Huurtoeslag om ervoor te zorgen dat mensen met een kleine beurs betaalbaar kunnen wonen. Hypotheekrenteaftrek om het eigen woningbezit te stimuleren. Kinderopvangtoeslag als tegemoetkoming in de kosten van de kinderopvang om zo te stimuleren dat ouders (beide) gaan werken. Een lage bijtelling voor auto’s met een lage CO₂-uitstoot, om ervoor de zorgen dat leaserijders die veel kilometers maken eerder kiezen voor een zuinige auto. Het idee achter subsidies is dat deze tijdelijk zijn en daar begint het probleem.

Als een subsidie te succesvol is, wordt deze afgeschaft, omdat het de overheid te veel geld kost. Gelukkig gebeurt dat niet van een op de andere dag, maar kondigt de overheid dit aan. Een mooi voorbeeld is de bijtelling voor energiezuinige auto’s. Volledig elektrische auto’s hebben dit jaar voor het totale aanschafbedrag recht op het verlaagde bijtellingspercentage van 4%. Met ingang van 1 januari 2019 geldt het verlaagde bijtellingspercentage van 4% alleen nog tot 50.000 euro van de catalogusprijs. Voor bedragen daarboven geldt het bijtellingspercentage van 22%. Het gevolg, een run op dure elektrische auto’s: de Tesla Model S was in september de op één na best verkochte auto (na de Opel Karl). Je zou kunnen spreken van een cyclus. De overheid introduceert een subsidie om economisch onrendabele investeringen te stimuleren, de subsidie wordt te succesvol en de overheid past de subsidie aan of schaft hem af.

Subsidies voor woningcorporaties

Woningcorporaties acteren in een bijzondere gereguleerde omgeving, waar regelgeving ervoor zorgt dat huren laag (moeten) blijven. Om die reden kijken we er al lang niet meer van op als woningcorporaties onrendabele investeringen doen. Het is ook niet vreemd dat corporaties op zoek zijn naar mogelijkheden om investeringen rendabeler te maken. Wat mij echter wel verbaast is dat corporaties daardoor er steeds vaker voor kiezen om achter subsidies aan te rennen. Het was onlangs nieuws dat de Woningwet subsidies voor zonnepanelen voor woningcorporaties blokkeert. Een corporatie had ambitieuze plannen om 1,9 megawatt aan PV panelen te installeren waarbij de SDE+ subsidie noodzakelijk was voor een rendabele businesscase. De Aw concludeerde met de Woningwet als kader terecht dat het corporaties niet toegestaan is om als energieleverancier energie aan het net te leveren. Een mooi voorbeeld van achter subsidies aanrennen: een corporatie zou nooit de ambitie hebben gehad om te investeringen in zoveel zonnepanelen als er geen SDE+ subsidie was.

Steeds meer corporaties onderzoeken hoe ze hun huurders kunnen laten profiteren van subsidies voor duurzame opwekking. De Regeling Verlaagd Tarief (beter bekend als de postcoderoosregeling = PCR) en de Salderingsregeling zorgen voor een enorme subsidie op zelf opgewerkte energie. Waar de SDE+ subsidie ongeveer 8 cent per kWh oplevert, komt de PCR tot circa 12 cent per kWh en de salderingsregeling zelf op circa 16 cent per kWh. Door de in verhouding forse subsidies (bij een elektriciteitsprijs van 21 cent 57% voor de PCR en 76% voor de salderingsregeling) is logisch dat ook corporaties achter deze subsidies aanrennen. Er zijn geen andere regelingen die zo’n hoog subsidiepercentage kennen.

De hoge subsidies zorgen er echter ook voor dat de overheid al plannen heeft om de salderingsregeling af te bouwen. Het is gewoonweg te duur en levert nog steeds te weinig rendement op voor het milieu. Uit onderzoek dat het ministerie van BZK heeft laten doen, blijkt immers dat de kosten per vermeden ton CO2-equivalent voor de salderingsregeling drie keer hoger zijn dan die voor windmolens. De drie minst kosteneffectieve maatregelen zijn 1) het fiscaal stimuleren van nulemissieauto’s 2) de STEP-subsidie en 3) de salderingsregeling. De eerste regeling wordt volgend jaar al aangepast, u kunt zelf wel invullen wat dat voor de andere regelingen en voor de woonlasten van uw huurders betekent.

Verslaafd aan warmte

Als de regelingen voor zonnepanelen worden aangepast hoe moet het dan verder? We hebben immers nog steeds een groot tekort aan duurzame CO2-neutraal opgewekte energie. Belangrijker is om eerst eens te kijken naar wat een woning nu de grootste energievraag geeft. Deze energievraag moet immers duurzaam worden ingevuld. Gemiddeld is 80% van het energieverbruik van een eengezinswoning nodig voor het produceren van warmte voor verwarming en het bereiden van warm tapwater. Als we het elektriciteitsverbruik meerekenen dat we gebruiken om warmte te maken (wasmachine, vaatwasser, wasdroger) valt op dat ons grootste probleem niet zozeer de vraag naar duurzame elektriciteit is, maar onze onstilbare honger naar warmte. Dat probleem los je niet op met een paar gesubsidieerde zonnepalen, maar met een slimme combinatie van bouwtechnische ingrepen en slimme installaties.

Wij zijn zelf ons grootste probleem

Het grootste probleem zit bij mensen echter tussen onze oren. Een dure televisie of fantastisch koffiezetapparaat mag veel geld kosten zonder dat iemand het ooit over een terugverdientijd heeft. Als we het over duurzaamheid hebben, hebben we het niet over moeder natuur en de wereld die we nalaten aan onze kinderen maar over financiële rendementen en terugverdientijden. De zonnepanelen op uw dak hebben een laag energetisch, maar een hoog financieel rendement en doen het goed als etalageduurzaamheid, dus die komen er wel. We vinden het normaal om per jaar per persoon circa 17.500 liter water (of nog meer met een regendouche) op te warmen en vervolgens door het riool te spoelen. We stoppen met denken en geloven in regels voor energielabels en EPC normen, waarbij elektriciteit opwekken een mooier cijfertje geeft dan maatregelen die energie besparen.

Daarom bij deze een oproep aan iedereen om zowel persoonlijk als zakelijk verder te kijken dan alleen het financieel rendement en etalageduurzaamheid. Het gezond boerenverstand helpt u daarbij een heel eind op weg. Luister daarnaast naar mensen die kritisch zijn op uw plannen en niet alleen naar mensen die het altijd met u eens zijn. Zo krijgt u meer scherpte en maakt u betere beslissingen.

Meer weten over verduurzaming?

Waar kunt u zelf beginnen? Welk scenario past het beste bij uw instelling? Wat is financieel haalbaar? Hoe past verduurzaming binnen het traditionele spanningsveld van betaalbaarheid, beschikbaarheid en kwaliteit.  Een ziekenhuis op zonne-energie: rendeert dat eigenlijk wel? Een greep uit de artikelen van onze adviseurs rondom dit thema. Heeft u een vraag? Stel het ons via onderstaand formulier.