Regiewet maakt wonen en zorg verplicht

Het zat er al een tijdje aan te komen. De grote aandacht voor de vergrijzing en het bijbehorende huisvestingsvraagstuk komt samen met de wens om meer regie te voeren op de woningmarkt in het wetsvoorstel ‘Versterking regie volkshuisvesting’ (hierna: Regiewet).

Wetsvoorstel met het kernwoord: plicht

Dit wetsvoorstel bevat ingrijpende veranderingen op het gebied van wonen en zorg. Het kernwoord is ‘plicht’. Zo wordt de categorie ‘ouderen’ een verplicht onderdeel van het gemeentelijk volkshuisvestingsprogramma. Dit moet zich eveneens vertalen in de prestatieafspraken tussen gemeenten, woningcorporaties en huurdersinstellingen. Ook zorginstellingen gaan hiervoor een uitnodiging van de gemeenten ontvangen. De naleving van die prestatieafspraken wordt eveneens dwingender.

De drie pijlers van het wetsvoorstel

Het wetsvoorstel is geen wet op zich, maar een aanpassing van de Omgevingswet, Huisvestingswet, Woningwet en de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo).

Er zijn drie pijlers:

1. Regie op aantallen woningen en locaties,
2. Regie op betaalbare woningen en evenredige verdeling en
3. Verstevigen van de lokale afspraken.

Bij elk van de drie categorieën kan de zinsnede “… waaronder voor ouderen” worden toegevoegd.

Van optionele woonvisie naar verplicht volkshuisvestingsprogramma

De woonvisie of woonzorgvisie wordt vervangen door het volkshuisvestingsprogramma. Op dit moment stellen gemeenten op basis van de Woningwet een woonvisie op. Dit is niet verplicht. Maar zonder woonvisie geen prestatieafspraken met woningcorporaties. In de Regiewet verandert de juridische verankering van de Woningwet naar de Omgevingswet. Gemeenten moeten een Omgevingsplan opstellen. Het volkshuisvestelijk beleid uit het Omgevingsplan dienen zij verplicht nader uit te werken in het volkshuisvestingsprogramma.

Het Omgevingsplan moet binnen de door het Rijk en provincies gestelde kaders blijven. Een belangrijk punt daarin is de in het Programma Wonen en Zorg voor Ouderen genoemde doelstelling om 170.000 nultredenwoningen, 80.000 geclusterde woonvormen en 40.000 verpleegzorgplekken te realiseren. Van die laatste twee categorieën moet de helft in het sociale segment terecht komen. Indien gemeenten hier toch van afwijken, kan een provincie in het uiterste geval het opstellen van het Omgevingsplan overnemen van de gemeente.

Dwingendere prestatieafspraken

In tegenstelling tot de woonvisie, blijft het maken van prestatieafspraken wel in de Woningwet verankerd. Maar ook hier treden wat belangrijke veranderingen op. Het is bijvoorbeeld uitdrukkelijk de bedoeling dat de categorieën die verplicht in het volkshuisvestingprogramma worden opgenomen, ook terugkomen in de prestatieafspraken. Zo ook de categorie ‘ouderen’.

Verder worden zorgaanbieders betrokken bij de prestatieafspraken om de zorg en ondersteuningsbehoefte in relatie tot wonen zoveel mogelijk integraal te benaderen. De gemeente nodigt de zorgaanbieders uit die een bijdrage kunnen leveren aan de uitvoering van de prestatieafspraken.

De prestatieafspraken krijgen een dwingender karakter. De bestaande ‘Adviescommissie geschilbeslechting prestatieafspraken Woningwet’ krijgt een breder mandaat. Deze commissie kan de minister nu niet alleen adviseren over het opstellen van prestatieafspraken, maar ook over de naleving van de prestatieafspraken. Daarnaast richt de commissie zich op de rol van gemeenten, waar de geschilbeslechting voorheen vooral betrekking had op de rol van woningcorporaties. Dit betekent dat woningcorporaties scherper kunnen zijn op de rol van de gemeente. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het beschikbaar stellen van locaties en het tijdig verlenen van vergunningen.

Huisvestingsverordening krijgt verplichte urgentieregeling

De huisvestingsverordening krijgt een verplichte urgentieregeling met daarin een aantal, wederom verplichte, categorieën. Personen uit deze categorieën krijgen met voorrang een woning toegewezen. Circa de helft van de gemeenten maakt op dit moment gebruik van een huisvestingsverordening. De verplichte urgentieregeling betekent dus impliciet dat ook de gemeenten die nog geen huisvestingsverordening hebben er een op moeten stellen.

De categorie ‘ouderen’ is geen verplichte urgentiecategorie. Logisch, want als alle ouderen met voorrang een woning toegewezen krijgen, blijft er niets meer over voor de reguliere woningzoekenden. Er zijn wel verschillende categorieën die deels betrekking hebben op ouderen, zoals de ontvangers en verleners van mantelzorg en woningzoekenden die op grond van ernstige en chronische medische redenen dringend huisvesting behoeven.

Om een stapeling van problematiek in bepaalde gemeenten of wijken te voorkomen, dient er een regionale verdeling van urgente woningzoekenden te komen. Dit moet, net als het streven naar 30% sociale woningbouw per gemeente, bijdragen aan de ‘evenredige verdeling’ waar de tweede pijler van de Regiewet zich op richt.

Vervolgstappen: wanneer gaat deze wet in?

Het streven is om de wetswijzigingen in 2024 in te laten gaan. Echter dienen de Tweede Kamer en Eerste Kamer de Regiewet eerst nog te behandelen en aan te nemen. Het is daarom de vraag of 2024 haalbaar is. De eerste horde, het aannemen van de veelvuldig uitgestelde Omgevingswet, is recent genomen.

Hoewel de Regiewet (mogelijk) al vanaf 2024 ingaat, komt de verplichting voor gemeenten om een volkshuisvestingsprogramma op te stellen pas later. De specifieke datum is nog niet vastgesteld, maar de verwachting is dat dit enkele jaren later zal volgen. De koers is in ieder geval duidelijk.

Een goede voorbereiding

Woningcorporaties doen er goed aan om in de portefeuillestrategie al rekening te houden met de Regiewet en expliciet aandacht te besteden aan het onderwerp huisvesting voor ouderen met een zorgvraag.

Heeft u behoeft om te sparren over uw situatie? Neem vrijblijvend contact op met Michiel Majoor of stel uw vraag via onderstaand formulier.

Webinar met uitleg over de Regiewet

Om u bij te praten over de Regiewet en wat dit voor u betekent, organiseren we op 25 april (16.00-17.00) een gratis webinar. In dit webinar lichten we toe wat de Regiewet inhoudt voor het werkveld Wonen & Zorg. Wat komt er precies in het volkshuisvestingsprogramma de staan? En hoe hard zijn de prestatieafspraken in het nieuwe systeem? Waar zit de speelruimte voor u als gemeente, woningcorporatie en zorginstelling? Bekijk hier het programma en meld u direct aan.